Nếu đọc Hát thơ một cách nhẩn nha, có thể độc giả cũng đồng cảm với Thanh Nguyên những tâm tình nhẹ nhàng thân thuộc. Chị ngoảnh lại Nơi có nội rưng rưng thương nhớ: 'Không còn bóng nội lom khom quét lá / Chổi tài cau loẹt xoét đón mặt trời / Phải vì thế mà nắng không chịu tắt / Trên những buồng dừa trĩu nặng buồn vui'. Chị nhận ra Điều chưa ảo trong kết nối toàn cầu: 'May mắn! Ngõ nhà còn rất thực / Tan sở… chợ về… đưa đón con / Niềm vui sum họp chưa là ảo / Bỏ lúc ngồi trước máy cô đơn'. Phận đàn bà chịu đựng giữa nhoáng nhoàng xã hội đổi thay, Thanh Nguyên có được bài thơ Trời xanh đến thế thì thôi khá trắc ẩn:

Dù nản lòng
Cũng xin gác qua bên
Nỗi lo sợ về một ngày tắt nắng
Nhỡ bầu trời không còn là mái che tĩnh lặng
Nhỡ trái đất trụi màu xanh…
Dù sao
Sáng nay em vẫn còn anh
Ta bên nhau ít ra nhiều ngàn ngày nữa
Mùa xuân hứa với em điều đó
Bằng cái vuốt ve của ngọn gió lắm lời…

     Lẽ ra, dừng ở đây là đủ để lại dư âm, nhưng nhà thơ của chúng ta ngỡ bài thơ cũng cần có một cái kết luận như hội nghị biểu dương gia đình văn hóa nên viết tiếp hai câu: 'Trời xanh đến thế thì thôi / Mình yêu nhau thế còn đòi gì hơn'. Hai câu hứng khởi thêm vào cứ tưởng nâng bài thơ lên, ai dè lại kéo bài xuống!

Sự đời quái lạ, khi đã muốn vinh danh thì người ta luôn tìm những đặc tính lộng lẫy nhất để gán cho một tập thơ. Với Hát thơ cũng vậy. Tác giả không có cao vọng gì về sáng tạo, nên những câu thơ như làm ra để hát. Để bênh vực cho Hát thơ thì tôi đành đánh giá: thơ Thanh Nguyên là thứ thơ đằm thắm và ngợi ca những nghĩa tình vốn còn rất ít ỏi trên thế gian. Tôi dám chắc những người đồng tình trao giải thưởng cho Hát thơ cũng chọn cách biện giải ấy. Loại thơ làm ra để đọc thì nghĩa nằm dưới chữ, còn loại thơ làm ra để hát thì nghĩa nằm trên chữ. Tuy nhiên, ngoài những phép ví von mà từ lâu ít ai dùng nữa như 'ngày xuân xưa mượt như tơ', 'tiếng cười con trẻ rộn như chim' hay 'tâm hồn Nga như sóng mãi vỗ bờ', thơ Thanh Nguyên còn dùng nhiều sáo ngữ như 'ngậm ngùi mộng phai', 'rũ cánh uyên ương', 'dịch chuyển trần ai', 'bụi trần khoan lấm hồn ngoan' mà những người viết bài ca vọng cổ theo kiểu xàng xê hay thể thức tứ đại oán cũng rất hạn chế sử dụng.

       Thành công đáng nhắc nhất của Hát thơ phải kể đến chuyện tác giả mạnh dạn từ chối rối rít vần điệu để bung ra những câu dài tung tẩy nghĩ suy. Dù nhiều đoạn chấp chới giữa thơ-văn-xuôi và văn-xuôi-xuôi nhưng cũng có những câu mạch lạc như bài Chợ giữa núi xôn xao: “Ở đây mua bán hồn nhiên quá, chỉ thấy áo sờn không thấy tiếng đãi bôi…' hoặc bài Buổi khai sáng và điều răn để lại băn khoăn: 'Còn mãi lung linh những đoàn người Việt cổ tuần hành như bóng đèn kéo quân - nhắc cho ta, hậu thế biết bảo tồn vốn ánh sáng buổi bình minh ban tặng. Kịp dừng lại bước chân háo thắng đừng lỡ lầm mở cánh cửa hoàng hôn…”.

       Nhà thơ Thanh Nguyên là một người phụ nữ thật thà và tự trọng. Chị luôn ở một góc khuất nhìn ra thế giới để hiểu Sự tích tiếng thở dài thị phi: 'Lấy vàng đổi sự lặng thinh / Chắt chiu ngần ấy để dành cho ai? / Chọn ra được tiếng thở dài / Một lần cũng đủ giải khuây nỗi niềm'.

       Danh lợi đối với chị rất phù phiếm, mà giải thưởng văn chương đối với chị còn phù phiếm hơn. Một tập thơ ứng thí, một giải thưởng nghề nghiệp, không khác gì một thí sinh tham dự cuộc thi Hoa hậu. Cái tiêu chí khao khát tìm tòi của một giải thưởng nghề nghiệp cũng giống như quy định thí sinh phải tốt nghiệp trung học phổ thông ở cuộc thi Hoa hậu. Nhà thơ Thanh Nguyên lấy hai câu 'một mình tôi khẽ khàng thôi / hát thơ mộng giữ cho đời chút mơ' in ngay ở trang bìa như một sự bộc bạch gan ruột. Hai câu thơ ấy giống như cái bằng chứng nhận tốt nghiệp trung học cơ sở, và chị không hề tự nhận mình đã tốt nghiệp trung học phổ thông. Thế nhưng, trên mặt bằng văn chương bấn loạn khuynh hướng, Hội nhà văn TP HCM vốn thường trực sự độ lượng đã trân trọng mời nhà thơ Thanh Nguyên khoác vẻ đẹp thi ca truyền thống đến ứng thí và trao cho chị giải thưởng - vương miện Hoa hậu văn chương phương Nam năm 2008. Biết làm sao được, những sự bất ngờ bao giờ cũng mang lại thú vị cho người này hoặc người kia.

        Mặt khác, giải thưởng Hội nhà văn TPHCM trao cho tập Hát thơ cũng đã trực tiếp lạc quan dự báo những người làm thơ ở các câu lạc bộ quận, huyện đều có tiềm chất nhà thơ tầm cỡ quốc gia, và chuyện đoạt giải thưởng văn học chỉ sớm hay muộn mà thôi.

Lê Thiếu Nhơn

(Theo Vnxpres)