Ngày xưa tôi được bà tôi kể rằng Phật Bà Quan Âm là người có nhiều phép mầu nhiệm. Người có một cái bình đựng thứ nước quý, gọi là nước cam lộ và một cành dương liễu. Và Người thường nhúng cành cây đó vào bình nước rồi vảy vào chúng sinh, cứu họ thoát khỏi phiền muộn. Khắp nhân gian ai cũng chờ đợi sự tế độ của Người. Rồi tôi lại được nghe một chuyện nữa. Đó là chuyện thần Thái Bạch Kim Tinh có cây gậy mầu nhiệm; chỉ gậy vào cây đã héo, cây lại xanh tươi. Giờ tôi đã lớn, chẳng biết là có nên tin nữa hay không (trước kia thì tin lắm). Nhưng tôi biết có một điều tôi đã tin: sự hồi sinh của vạn vật khi mùa xuân đến - sự nhiệm màu của mùa xuân.

Mùa đông, cây trút lá. Ba tháng là 90 ngày cây khẳng khiu gầy guộc, chịu đựng gió sương, rét mướt. Để rồi một sớm, xuân về. Mưa xuân cũng theo về. Như đã hẹn lâu rồi.

Một năm bốn mùa đắp đổi, mỗi một mùa dường như có một cái gì đó nổi trội lên, mà qua đó người ta cảm nhận được bước đi của thời gian. Với Hạ là nắng, Thu là gió heo may, Đông là sương giá, riêng với Xuân, đó là mưa. Mưa xuân không dầm dề nát đất thối cỏ như mưa thu, cũng không ồn ào náo động như mưa rào tháng hạ.

Mưa xuân dịu dàng xuống phố. Mưa xuân êm êm giăng mắc bất ngờ, đúng cái lúc người ta rộn ràng sắm tết. Mưa xuân đã đi vào tiềm thức của người ta và để lại dấu ấn đậm nét. Bạn cứ tưởng tượng mà xem sẽ ra sao nếu từ ngày hai mươi tháng chạp đến chiều tất niên mà không có lấy một bụi mưa. Dường như là khi đi sắm tết, có vài bụi mưa thì mới ra không khí tết, mới ra khung cảnh tết nhất. Trời thương nhân gian, trời buông mưa vào chính lúc ấy. Đi chợ hoa xuân về, tay cầm cành bích đào hoa thắm đỏ giữa mưa xuân phố phường, trông tết lắm!

Ai cũng yêu mưa xuân. Nhưng thi nhân yêu mưa xuân hơn ai. Thi nhân mong mưa xuân. Mưa xuân bay và rồi ngưng đọng trong trang thơ họ. Xuân về, nhớ Nguyễn Bính. Chàng đã hơn một lần chen chân vào hội chèo ở một làng Đông làng Đoài nào đó rồi để lại một bài thơ về một cuộc tình lỡ muộn, để vương buồn bao năm. Thiên tình sử ấy được viết trên nền trời xuân mưa bay phấp phới.

Và lòng ta không thể không xao xuyến khi nhớ lại những mùa xuân xưa mưa đổ bụi trên những bến sông rụng tơi bời hoa xoan tím, trong ‘bức tranh quê’ êm đềm của nữ sĩ sông Thương.

Vào cữ tháng 2, cây bắt đầu hồi sinh. Từ trong lớp vỏ già nua, khô cứng ấy lớn dần lên một cái mấu nhỏ. Một mầm xinh nhú ra. Một sự sinh thành. Có sự sinh thành nào mà chẳng trải qua đau đớn, khó nhọc? Cây bàng góc phố kia mồ côi suốt mùa đông, cành gân guốc như bàn tay giơ ra giữa gió sương tê tái, bỗng hôm nay cựa quậy đâm chồi. Cả cây đa nghìn tuổi nữa, cũng vội vàng thay áo cho kịp sang hè xòe bóng mát, chep rợp nhân gian.

Những chồi xuân xinh xắn nhú ra, tràn đầy nhựa sống. Chồi xuân bắt đầu từ mưa xuân. ‘Mùa xuân xanh’ và ‘mùa xuân chín’ bắt đầu từ chồi xuân. Này em, hãy để tâm đến những cái mầm nhu nhú kia. Chồi xuân đấy. Nếu em không chịu nhìn thì chỉ mai thôi, em sẽ rất bất ngờ trước màu xanh mênh mông của muôn loài thảo mộc. Và em sẽ lại hỏi tôi rằng: Cây bắt đầu từ đâu? Xanh bắt đầu từ đâu? Em đã buồn vì mùa đông cây trút lá. Em đã buồn vì mùa đông nghiệt ngã âm u, vắng màu diệp lục. Vậy thì hôm nay, hãy để ý màu xanh ấy khi còn chưa là xanh. Và tôi tin em cũng sẽ vô tình hiểu thêm về loài thảo mộc, cũng mang nặng đẻ đau, quặn mình sinh nở, cũng bắt đầu bằng những gì nhỏ bé nhất.

Chồi xuân. Đấy là nơi hy vọng của cây, hy vọng của người. Tôi tin chắc rằng, ngày ấy, trong cái năm mà chàng Kim Trọng gặp Thúy Kiều nhân tiết Thanh Minh, cánh đồng cỏ non xanh dợn chân trời ấy phải xanh hơn những mùa xuân trước đó.

Nhà tôi ở gần cánh đồng, cuối cánh đồng là dãy núi mờ xanh như sắp lẫn vào mây khói. Tôi vẫn thường đi chân trần trên cánh đồng quê hương. Tôi nghe thấy dưới chân mình những mầm non cựa quậy. Tôi nghe thấy dưới chân mình sự hồi sinh của muôn vàn tia cỏ vô danh, dù nhỏ nhoi vẫn cứ vươn mình, như thách thức, như khẳng định những điều bất diệt.

Mưa xuân màu nhiệm làm nên cuộc hồi sinh tuyệt vời của cỏ. Có phải mưa xuân là thứ nước cam lộ của Phật Bà trong tích truyện cổ mà bà tôi đã kể ngày xưa? Có phải mưa xuân là phép nhiệm màu của cây gậy thần hấp dẫn tôi suốt một thời thơ bé?

TS. NGUYỄN XUÂN DIỆN

(Viện NC Hán Nôm)