Hai nhà thơ tuổi Đinh Dậu, Nguyễn Quang Thiều và

Đặng Vương Hưng bên hành lang đại hội. Ảnh: Lê Minh Đạt.

Còn nay, cơ chế quản lý văn nghệ dù còn nhiều bất cập, nhưng so với trước, đã thông thoáng hơn rất nhiều. Vậy nhà văn e ngại điều gì?

Có lẽ rào cản lớn nhất chính lại chính là sự ngại lăn lộn với những đề tài 'nhạy cảm', ngại khó, ngại khổ của nhà văn?

Nhưng nếu nhìn xa hơn, viết hay không viết, viết nông hay sâu, viết gai góc hay hời hợt không phải là lựa chọn của cá nhân nhà văn, mà đó còn là trách nhiệm lịch sử đã chọn và đặt vào tay người cầm bút. Nếu nhà văn còn e dè, chưa có dũng khí để tự vượt qua chính mình, sáng tạo ra những tác phẩm mang tinh thần và hồn cốt thời đại, thì thế hệ con cháu chúng ta sẽ có những gì làm di sản tinh thần để dựng xây và phát triển đất nước?

Bên cỏ dại, hoa vẫn nở, rạng ngời kiêu hãnh

Hơn bao giờ hết, tôi cho rằng dòng văn học hiện thực cần được khơi lại. Khi những dư âm của chiến tranh đã lắng xuống, khi sự lãng mạn kiểu mây gió trăng hoa đã không còn đủ sức hấp dẫn độc giả trong cuộc sống vội vã và thực dụng hôm nay, thì vũ khí mà văn học cần nắm lấy là chủ nghĩa hiện thực.

Xã hội ta đang phải trải qua buổi giao thời. Sau gần một thế kỷ, dường như lịch sử đang lặp lại theo hình xoáy trôn ốc mà triết học đã đề cập. Trong xã hội hôm nay không thiếu những cảnh đời ngang trái, những thói đời gian trá, hư hỏng, thậm chí đồi bại...

Dù muốn dù không, những hố sâu ngăn cách các giai tầng đang ngày một lớn dần, và nguy cơ hình thành những nhóm lợi ích xa rời lợi ích chung của dân tộc đã được cảnh báo. Xã hội đầy những điều phi lý trong một giai đoạn quá độ mà Lênin đã gọi là 'những cơn đau đẻ kéo dài', đang cần các nhà văn tạc thành diện mạo của thời đại.

Nhưng nếu chỉ có vậy thì diện mạo thời đại chúng ta đang sống sẽ chỉ u ám? Sau gần một thế kỷ với bao nhiêu biến động, lịch sử phát triển của một dân tộc chắc chắn khiến các nhà văn, nếu thật sự tài năng, và tâm huyết không chỉ dừng lại ở những cái kết bi quan. Vì cuộc sống bao giờ cũng có hai mặt: Bên cái xấu là cái tốt, bên cái thấp hèn là cái cao thượng. Bên cỏ dại, hoa vẫn nở, rạng ngời và kiêu hãnh...

Văn học hiện thực thời hiện đại, và phẩm cách người cầm bút không chỉ buộc nhà văn phải viết thật, phản ánh thật mà còn phải có trí tuệ và bản lĩnh để nhìn ra ánh sáng con đường phát triển một xã hội, một dân tộc đang trên tiến trình hội nhập.

Xã hội luôn chứng kiến sự đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, cái tốt và cái xấu, cái tiến bộ và cái hủ bại. Đó là cuộc đấu tranh đau đớn và dai dẳng. Văn học phải cho người đọc cái nhìn thấu đáo vào hiện thực, nhưng cũng phải giúp con người tràn đầy niềm tin vào cái thiện, cái tử tế.

Ở bất cứ lĩnh vực nào, cũng có thể thấy điều đó: Trong giáo dục, có những hiệu trưởng mua dâm học trò, nhưng cũng có biết bao nhiêu thầy cô lội suối băng rừng đem con chữ đến với học trò. Trong hàng ngũ cán bộ, có nhiều ông quan tham chỉ biết vơ vét cho đầy túi nhưng cũng có những anh hùng đã ngã xuống để bảo vệ cuộc sống yên bình cho nhân dân. Trong hàng ngũ trí thức, có những người khôn ngoan 'ngậm miệng ăn tiền' nhưng cũng có những người mạnh dạn đứng lên, nói tiếng nói phản biện trước những vấn đề lớn lao của dân tộc.

Sứ mệnh của văn học hiện thực là vinh danh những con người chân chính, đứng về phía họ để cùng đấu tranh vì một xã hội tốt đẹp và phát triển hơn. Nếu như Cách mạng tháng Tám thành công có sự đóng góp của dòng văn học hiện thực phê phán, thì khi xã hội chúng ta thực sự đạt được mục tiêu 'công bằng, dân chủ, văn minh', lịch sử sẽ không quên thế hệ nhà văn hôm nay đã vững bước trên con đường 'nghệ thuật vị nhân sinh'.

Theo Khương Duy (Vietnam.net)