Trong đêm, lúc ngồi học bài xong thì mẹ vẫn lụi hụi dưới bếp. Mẹ vo đỗ đen rồi đổ nước vào nấu. Khi nồi chè sôi một lúc, mẹ vùi vào tro nóng. Lúc ấy cả nhà đã đi ngủ. Mẹ ngồi bệt, đầu gục xuống vòng tay trên đầu gối, nhẫn nại chờ trong bóng đêm yên ả. Khoảng một tiếng đồng hồ, ướm chừng đậu nhừ, mẹ bắc ra đun sôi lại và thêm vào lưng bát nước lạnh. Mẹ bảo chè đang sôi đổ nước lạnh vào hạt đậu sẽ nhừ hơn. Rồi mẹ cho đường cát khuấy đều. Lúc ấy chỉ là đường cát chế biến thủ công từ mía chứ làm gì có đường kính. Để cho vị ngọt đằm hơn, mẹ búng thêm vài hạt muối..

Sương giăng giăng từ chập tối. Đến sáng vẫn mờ mờ...
           Trời đêm hơi lạnh và ẩm. Chuyển mùa đâm khó ngủ. Chơi vơi nhìn bóng đèn đường đỏ quạch nhòa nhòa trong sương.
           Ngày còn bé, chả mấy khi để ý đến sương thu. Nhưng mong có sương để được ăn món chè đỗ đen thả sương mẹ nấu...
          Đi học về, vục cái gáo dừa vào chum nước mưa, uống một hơi cho đã. Khi cơn khát dịu đi, vội chạy vào nhà bưng bát cơm khoai ăn ngấu nghiến, mồ hôi chảy ròng ròng. Mẹ bảo số thằng này vất vả…
          Qua một ngày tất tả đi bộ mấy cây số đến trường, về nhà hùng hục thực hiện nghĩa vụ vớt bèo nấu cám lợn, tối lo hoàn thành các bài tập... Rồi cũng xong... thở phào. Ngủ một giấc cho tới sáng mà chẳng hề mộng mị. Tỉnh giấc bắt đầu một ngày với quy trình không thay đổi. Chẳng biết mùa thu, chẳng biết sương thu...
         Chỉ đến một buổi sáng, khi tỉnh giấc mẹ bảo đi rửa mặt rồi mấy anh em ăn chè còn đi học. Nhìn ngoài sân thấy có cái rổ úp. Lật ra, nồi chè đỗ đen! Mấy anh em cùng reo lên, tranh nhau bê vào. Anh cả được cái vinh dự ấy. Chỉ mươi bước chân mà rón rén. Lũ em căng thẳng nhìn theo, sợ thằng anh đánh đổ. Mẹ múc chia đều mỗi đứa một bát con.
         Nhận phần mình từ tay mẹ, mấy anh em giăng hàng trên hè đất ngồi ăn. Thìa đầu tiên đưa lên môi cảm nhận vị ngọt thanh. Chao ôi từ đầu lưỡi đến cổ họng. Muốn giữ mãi trong khoang miệng cho bõ thèm. Hàng mấy tháng mới được ăn chè, mới được thưởng thức vị ngọt, mới tìm lại được vị đậm đà tưởng đã quên.
          Nhận được vị ngọt từ đầu lưỡi rồi mới nhìn. Lưng bát nước nâu huyền sóng sánh, hình như vị ngọt có được là nhờ cái màu nước nâu huyền ấy. Húp thêm vài thìa, nghiêng bát một tý thấy những hạt đỗ đen - không nhiều lắm. Hạt đỗ ninh nhừ như quả cật lợn tý hon đã bung lớp vỏ, khúc giữa có những vệt nhỏ xíu như vết khắc của người thợ kim hoàn khéo léo cắt lên ngang thân. Những hạt đỗ đen bùi tan trong miệng.
            Ngọt bùi và mát...
           Cảm giác mát ấy như thoang thoảng mùi tinh dầu chuối nhưng nhẹ, êm ái hơn. Mát hơi lành lạnh. Chỉ hơi lạnh một tý thôi cũng đủ cho vị ngọt của nước trở nên thanh hơn, vị bùi của đỗ như ngậy hơn, hạt đỗ cũng nhừ tơi trong miệng. Miếng chè trôi xuống thực quản nhưng vẫn giữ được vị ngọt bùi trên đầu lưỡi.
         Cảm giác man mát ấy chầm chậm lan tỏa trong người, có thể biết nó đang từ từ trôi dần, trôi dần vào trong cơ thể. Cái mát thanh ấy là bởi sương thu.
           Trong đêm, lúc ngồi học bài xong thì mẹ vẫn lụi hụi dưới bếp. Mẹ vo đỗ đen rồi đổ nước vào nấu. Khi nồi chè sôi một lúc, mẹ vùi vào tro nóng. Lúc ấy cả nhà đã đi ngủ. Mẹ ngồi bệt, đầu gục xuống vòng tay trên đầu gối, nhẫn nại chờ trong bóng đêm yên ả. Khoảng một tiếng đồng hồ, ướm chừng đậu nhừ, mẹ bắc ra đun sôi lại và thêm vào lưng bát nước lạnh. Mẹ bảo chè đang sôi đổ nước lạnh vào hạt đậu sẽ nhừ hơn. Rồi mẹ cho đường cát khuấy đều. Lúc ấy chỉ là đường cát chế biến thủ công từ mía chứ làm gì có đường kính. Để cho vị ngọt đằm hơn, mẹ búng thêm vài hạt muối...
         Nửa đêm sương thu xuống dày. Mẹ đưa nồi chè ra sân, mở vung, rồi úp lại bằng cái rổ... Những hạt sương li ti mang cái lạnh, cái trong trẻo của đất trời, mang cả hương cau, hương chuối trong vườn... từng hạt, từng hạt lọt qua kẽ rổ, ướp hương cho nồi chè, để sáng mai này có bát chè thơm ngậm những hạt sương thu…
         Bây giờ thì khác rồi. Đỗ đen cho vào nồi áp suất. Đun mười lăm phút là nhừ tơi. Cho đường kính, thêm vài giọt tinh dầu chuối, lấy nước đá tủ lạnh thả vào. Vậy là có chè đỗ đen, nhưng mùi tinh dầu thơm xộc thẳng lên mũi. Vị ngọt sắc của đường kính thiếu đi cái thanh thanh nhẹ nhàng. Hạt đỗ nhừ tơi kém vị bùi, độ ngậy...
        Và cái lạnh của nước đá trong bát chè, nó làm hàm răng tê buốt. Cái tê buốt lan tới tận đỉnh đầu.
         Lại nhớ về ngày xưa, bưng bát chè đỗ thả sương từ tay mẹ nấu.
         Ngoài kia, sương xuống dày. Ngọn đèn đường đỏ quạch nhòa hẳn trong sương lạnh.

       Trên bàn thờ, tấm hình mẹ lãng đãng khói hương...