Lễ hội Đền Đô (nơi thờ 8 vị vua nhà Lý) tổ chức hằng năm vào ngày Rằm tháng Ba, diễn ra trong 4 ngày tại Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh. Lễ hội mở vào ngày vua Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) lên ngôi (do đó còn gọi là Lễ đăng quang). Lễ hội có lễ trình thánh, thi đấu cờ người, đấu vật và các trò vui khác. Đặc biệt năm nay, chỉ còn hơn một năm nữa là  kỷ niệm nghìn năm Thăng Long, ngày rằm mở lễ hội (9/4/2009) có tổ chức long trọng, khánh thành Thiên đô chiếu bằng sứ, một công trình  văn hoá đầy ý nghĩa kỷ niệm nghìn năm Thăng Long.

     Ông Trần Đức Cảnh (đứng giữa) bên tác phẩm của mình.

Thiên đô chiếu (Chiếu dời đô) của Lý Công Uẩn nguyên bản gồm cả thảy 217 chữ Hán, là một văn bản của vua (chiếu còn gọi là chiếu chỉ) viết theo thể văn nghị luận, vua nêu rõ ý kiến, quan điểm của mình về một vấn đề quan trọng nào đó và ban bố mệnh lệnh của mình.

Chiếu dời đô là chiếu chỉ của Lý Công Uẩn (947-1028). Ông là người Đình Bảng (xưa gọi là châu Cổ Pháp, lộ Bắc Giang), bản tính thông minh, nhân ái, có chí lớn và lập được nhiều chiến công. Dưới thời Tiền Lê, ông làm đến chức Tả thân vệ Điện tiền chỉ huy sứ. Khi Lê Ngoạ Triều (Lê Long Đĩnh) mất, ông được các tăng sư và đại thần đứng đầu là sư Vạn Hạnh và Đào Can Mộc tôn lên làm vua, lấy niên hiệu là Thuận Thiên.

Theo sử sách, 999 năm trước, năm Canh Tuất niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010), Lý Công Uẩn ban bố Thiên đô chiếu bày tỏ quyết định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) ra thành Đại La (tức Thăng Long, Hà Nội ngày nay): '... Huống chi thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng, nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt, muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời. Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?' (Nguyễn Đức Vân dịch, Thơ văn Lý Trần, tập I, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1977).

Lý Công Uẩn rất sâu sắc, có tầm nhìn xa trông rộng  của một vị vua sáng nghiệp. Khi vừa lên ngôi, ông đã đặt ra vấn đề trọng đại vì nước vì dân: Không thể đóng đô ở Hoa Lư được nữa, mà dời đô về thành Đại La nằm giữa châu thổ đồng bằng Bắc Bộ, có sông Hồng bao quanh, có hồ Tây, hồ Lục Thuỷ, có Ba Vì, Tam Đảo chắn che mặt tây, mặt bắc, thông thương rộng rãi với các tỉnh ven biển, các tỉnh phía nam. Có thể nói vào thế kỷ XI, Thăng Long vừa là kinh đô của nước Đại Việt cường thịnh, vừa có quy mô lớn trong khu vực và trên thế giới lúc bấy giờ.

Thiên đô chiếu ngắn gọn, xúc tích (chỉ gồm 217 chữ). Câu văn được viết theo lối biền ngẫu (hai con ngựa sóng cương cùng đi), các vế đối nhau, cân xứng, nhịp nhàng, có tác dụng hỗ trợ cho dẫn chứng và lý lẽ, dễ đi vào lòng người, thuyết phục người nghe, đã phản ánh khát vọng về một đất nước độc lập, thống nhất và khí phách của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.

Công trình Chiếu dời đô bằng sứ hài hoà với quần thể đền Đô, có hình một bức cuốn thư trang trọng, dài hơn 10m, cao 4,6m, có khắc hình Long Ly Quy Phượng, được gắn 217 chữ bằng sứ (kích thước mỗi chữ 20 x 20cm) do nghệ sĩ Tinh hoa gốm Bát Tràng Phạm Xuân Hoà thực hiện, nung với công nghệ cao. Người viết chữ là kỹ sư giao thông Trần Đức Cảnh, mà tôi có may mắn học cùng lớp ở đại học, nay tuổi ngoại 'bát tuần thượng thọ'. Thầy Trần Đức Cảnh là một nhà Hán học uyên thâm, một nhà thư pháp hàng đầu ở nước ta. Khi người mà tôi rất mê muội là Bill Gates tới Việt Nam, thầy Cảnh là người được mời viết bức thư pháp (một chữ Phúc) và tận tay trao tặng Bill Gates cũng ở Từ Sơn, xã Tam Sơn.

   Ông Trần Đức Cảnh trao tặng tỉ phú Mỹ Bill Gates chữ 'Phúc'.

Công trình văn hoá Thiên đô chiếu bằng sứ này do thầy Cảnh viết chữ, được Hán Nôm Hương Nam học đường của thầy và nghệ sĩ Phạm Xuân Hoà cung tiến. Năm 2009 thật vô cùng may mắn và vô cùng vinh dự cho cá nhân tôi đã và sẽ được dự lễ khánh thành, khai mạc tuyệt vời của hai người bạn. Đầu năm 2009, tôi được dự lễ khánh thành một công trình văn hoá giàu ý nghĩa kỷ niệm nghìn năm Thăng Long, được viết bởi một nhà thư pháp hàng đầu nước ta, một bạn học đại học 'vong niên'. Cuối năm nay, tôi đã được mời dự khai mạc một cuộc triển lãm ở Viện bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lúc 9 giờ 9 phút ngày 9 tháng 9 năm 2009, kỷ niệm 999 năm Thăng Long của nhà điêu khắc hàng đầu nước ta Phạm Văn Hạng, một người bạn 'cố nhân' của tôi.

Bài: Đắc Lê (0913253511)

Ảnh: Bảo Nương