Tôi biết đến cái tên Trương Nam Hương, khi anh đang là sinh viên Khoa Ngữ Văn, ĐH Tổng hợp TP.HCM. Tài thơ của anh được giới sinh viên Khoa Văn Tổng hợp và Sư phạm ngày ấy biết tiếng.

            Lần đầu tiên tôi gặp anh tại một đêm thơ sau khi anh được nhận giải thưởng thơ của tạp chí Văn nghệ Quân đội năm 1990,người thơ Trương Nam Hương thời sinh viên mơ mộng của chúng tôi đã dành được giải thưởng uy tín( giải B không có giải A) này. Tôi còn nhớ đó là lần đầu tiên tôi được tiếp cận anh gần nhất,được bắt tay anh, nhưng anh thì không nhớ tôi vì hôm ấy có nhiều nhà thơ, nhà văn nổi tiếng chúc mừng anh. Thế nhưng sau đó ít lâu,khi tập “Khúc hát người xa xứ” của anh được giải thưởng thơ Hội Nhà văn VN năm 1991 và anh trở thành Hội viên Hội Nhà văn VN trẻ nhất lúc bấy giờ, tôi lại được gặp anh trong một buổi giao lưu thơ,lại bắt tay anh chúc mừng,nhưng lần này anh có vẻ nhớ ra tôi. Mãi cho tới năm 1996, khi anh về phụ trách báo An ninh thế giới ở phía Nam, rồi đến khi anh là Thường trực Ban thư ký Hội Nhà văn TP.HCM,do điều kiện công tác, tôi được gặp anh thường xuyên,và anh đã như một người anh tận tình dẫn dắt tôi vào con đường văn chương một cách nghiêm túc. Chính anh đã tiếp lửa cho tôi niềm đam mê với thơ, văn, cho tôi sự tự tin vào khả năng của mình. Tôi còn nhớ một bài thơ anh đề tặng tôi, chỉ 4 câu thôi nhưng thấy được tình cảm anh dành cho tôi thật đáng quý:”Năm ngón sông buồn - năm nhánh xanh/ Mơ hồ xung hợp phía tình anh/ Tay em gom hết càn khôn lại/ Một ngón buông lơi lẻ… ngũ hành”  Bài thơ đã được anh cho in trong tập Viết tặng những mùa xưa (NXB Thanh Niên-1999).

Thơ tình Trương Nam Hương đã như một “định mệnh” khắc dấu thơ anh. Nhắc đến tên anh, đầu tiên là nghĩ tới những bài thơ tình rất tài hoa, đa cảm, có thể nói là “vượt thời gian” để “vào bộ nhớ” trong cộng đồng người yêu thơ. Chỉ cần vào Google - tìm kiếm trên Internet, đánh tên Trương Nam Hương, 19.200 đề mục mang tên anh với cả trăm bài thơ tình được cư dân mạng chép và truyền nhau, chưa kể trong một số bloggers cũng hay “mượn” thơ tình của anh để nói hộ lòng mình.

Trương Nam Hương là một tình nhân thơ đắm say, chân tình. Tình yêu trong anh có những lúc thật rõ ràng, nồng nàn với một người con gái có thật, nhưng có lúc phảng phất mơ hồ, chỉ là bóng hình hư ảo, như “nàng thơ” bí ẩn cho anh những xao động, thảng thốt. Với những mối tình của mình, dù có thể bị tình phụ nhưng anh vẫn luôn nghĩ về họ như một kỷ niệm đẹp, vẫn luôn dành cho họ những lời đằm thắm, thiết tha thật đẹp, vẻ đẹp của nỗi đau thầm lặng nhưng không hề bi lụy, mà như một giai điệu “thứ” trong gam trầm của bản nhạc tình yêu.

Gửi thương về chiếc lá mềm

Hết lòng xanh trước khi đem tặng mùa

Tình buồn như gió thoảng đưa

Câu thơ già lúc anh chưa bạc đầu

(Gửi một người ngày xưa)

Thơ tình của Trương Nam Hương, mỗi bài là một cung bậc của tình yêu, mang nhiều vẻ đẹp khác nhau,mang đến nhiều cảm xúc khác nhau. Riêng có một bài thơ tình “Quán thời gian”, hình như nó mang một vẻ đẹp liêu trai sương khói lãng đãng về một tình yêu đã xa, không giống với các bài thơ tình khác của Trương Nam Hương. Những cái “quán không mùa… không ngày…không năm…không tháng” như một ám ảnh ảo mờ hư thực,để “Chạm môi ký ức uống làn hương xưa…”, người tình như mây như khói tồn tại và không tồn tại trong trạng thái “phi vật thể” như một bóng hình lướt qua, vừa mới đó mà cũng như đã xa xăm tận cõi nào,để lại vương vấn cho thi nhân câu hỏi thầm mà khó có câu trả lời rành mạch,đành tự vấn,tự lý giải “Đắng lòng môi chạm yêu thương/ Thời gian quên bỏ chút đường đó em” để quay về hiện thực.

           Không chỉ có thơ về những mối tình trong ký ức, hoài niệm đã có và đã rời xa hay đang hiện hữu,Trương Nam Hương còn có nhiều bài thơ về một tình yêu lớn hơn, chung hơn, nặng trĩu những tâm sự của một trái tim đa cảm, nhân hậu ,biết chia sẻ luôn đau đáu nỗi niềm về thân phận con người, về cuộc sống.

Ta muốn tìm lời an ủi mới hơn

Bằng câu thơ mỏng manh như số phận

Lặng yên, hãy để nàng buồn

Vầng trăng ấy lẻ một niềm hy vọng.

                                    (Gương mặt đêm)

Anh có hai vùng quê để nhớ,nhiều vùng đất để yêu; quê cha là miền đất Cố đô Huế trầm tư với sông Hương chở đầy truyền thuyết. Anh có quê mẹ là vùng quan họ Bắc Ninh với những sông Thương, sông Cầu chở những làn điệu giao duyên tình tứ. Anh sinh ra ở Hà Nội nghìn năm văn hiến với bao huyền tích lịch sử in dấu trên từng viên gạch, mái ngói rêu phong,hàng cây phố và bóng gương hồ. Và rồi anh lớn lên và thành danh ở đất phương Nam - TP.Hồ Chí Minh,trẻ trung,sôi động, căng tràn sức sống đang hòa mình cùng dòng chảy thời đại. Tất cả những ưu việt của bốn miền đất này: văn hiến,l ễ hội, kinh kỳ, phóng khoáng… hòa trộn, tạo nên sự giàu có, đa dạng, phong phú, mới mẻ trong tâm hồn anh, cho thơ anh.

Trong tôi có chút sâu đằm

Của Kinh Bắc với thâm trầm Cố Đô

Sông Hồng hắt đỏ lên thơ

Thơ buông lục bát xanh bờ Hương Giang

                                     ( Tự bạch)

Tình yêu của anh với những người thân là một tình yêu thấm đẫm sự biết ơn công sinh thành dưỡng dục, luôn chảy trong dòng máu của anh, mang đến cho anh nghị lực trong cuộc sống,an ủi anh những lúc bất trắc trong cuộc đời. Những bài thơ nói về cha,mẹ,bà ngoại,về chị và em gái là những bài thơ ấn tượng nhất, nhiều tâm trạng nhất của Trương Nam Hương. Anh mang theo vào thơ những ước vọng của cha;những nỗi buồn của mẹ; sự vất vả thương khó của bà, thơ dại của em… Nó như ràng buộc số phận anh và bàng bạc những nỗi niềm. Đúng như nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đã nhận xét: Thơ Trương Nam Hương hoài thai từ nỗi buồn và nỗi buồn đã mượn thơ anh để hát rong về nó(Văn nghệ trẻ 5/1/1994)

Ruổi rong khắp bốn phương trời

Câu thơ hành khất theo người hành hương

Ta gom nhặt giữa đời thường

Nỗi đau của mẹ nỗi buồn của cha.

( Câu thơ ngày về)

Tình yêu quê hương đất nước trong thơ Trương Nam Hương không có gì to tát nhưng lắng đọng và sâu đậm. Không chỉ với nơi quê cha đất mẹ anh luôn dành cho những tình cảm đặc biệt, mà ở bất kỳ đâu anh đã từng đi, đến hay chỉ băng ngang trong thoáng chốc. Ngay cả khi xa Tổ quốc nửa vòng trái đất nhưng những vần thơ của anh vẫn đau đáu hướng về Tổ quốc với một Kìa tuyết trắng khỏa nỗi buồn thanh sạch

Anh với Iowa cũng trắng đêm này

Thương một góc quê nhà trắng cát

Tuyết anh cầm như nước mắt trên tay

(Tuyết)

 Riêng Hà Nội, anh có một tình yêu của hoài niệm, của ký ức từ thiếu thời đến khi vào tuổi yêu và cho tới lúc tóc trên đầu anh chớm bạc vẫn yêu như thuở ban đầu, một tình yêu chỉ biết gọi tên: Hà Nội, vì thế mà những tập thơ của anh đều như “gói” kỷ niệm tình yêu Hà Nội trong đó.

Hà Nội trong anh là quả sấu hườm

Lăn chua ngọt dọc thời bé dại

Que kem cầm mát lạnh gió Hồ Gươm

Hà Nội trong anh đuôi mắt lá răm

Tiếng con gái Ngọc Hà đáo để

Ngực lên trăng hồi hộp mơ rằm.

(Ký ức Hà Nội)

10 tập thơ kể từ tập đầu tiên “Khúc hát người xa xứ” - 1990 thì những tập thơ sau của Trương Nam Hương đều mang những cái tên gợi nhớ đến những hoài niệm, ký ức: Cỏ, tuổi 20, Hè phố tuổi thơ, Ban mai xanh, Ngoảnh lại tháng năm, Viết tặng những mùa xưa, Thơ tình Trương Nam Hương, Thơ với tuổi thơ, Ra ngoài ngàn năm, Minithơ… Ngay đến tập thơ dịch, anh cũng chọn Đường thi, thơ của những thi nhân- thánh thi xưa cả mấy trăm năm để làm “người muôn năm cũ” trong tập: Đường thi ngẫu dịch. Và “anh đã lỗ lực mang đến những vang hưởng khác lạ, mới mẻ cho những câu thơ người ta tưởng chừng đã quen thuộc” (Hoài Anh - Lời đầu sách).

Không có kỷ niệm nào là nhỏ, không có ký ức nào anh bỏ quên, tất cả được anh ghi nhớ như một ngăn riêng của hoài niệm, để lâu lâu anh lại mang ra để suy tư, để nhớ, để chiêm nghiệm và rồi khắc khoải, day dứt, khi là một niềm vui, khi là nỗi buồn, khi là hạnh phúc, khi lại là một ám ảnh quá khứ… trong khoảnh khắc, bật ra tiếng lòng, là những câu thơ rất riêng mang dấu ấn hoài niệm Trương Nam Hương. Những hoài niệm của anh có gì đó thật riêng nhưng lại được đông đảo bạn yêu thơ đón nhận. Thơ của anh như nhắc lại những kỷ niệm tưởng chừng đã ngủ yên, bỗng bâng khuâng thức dậy. Ngay cả với những mối tình trong ký ức,cho dù có những mối tình là tiếc nuối,nhưng đều mang vẻ đẹp của những kỷ niệm,đôi khi nhiều đắng đót,nếu như một ai đó là “cố nhân” của thơ anh chắc khi đọc cũng thấy xúc động, bồi hồi, nhớ lại một thời và trái tim lại thắt se, lỗi nhịp.

Chỉ lo mùa hẹn còn sơ sót

Phố ú tim mưa, nắng ú òa

Em chắc không ngờ em lạ nữa

Có chồng… xào xạc vẫn thương ta.

(Lời ru thiếu phụ)

           Bằng một ngôn ngữ tài hoa, đầy sáng tạo, những câu thơ dù viết về hoài niệm vẫn đầy hơi thở của hiện tại, vẫn mới mẻ, nhiều khơi gợi. “Thơ Trương Nam Hương nhuần nhụy về tình cảm, tinh tế khi xử dụng câu chữ, anh thỏa mãn người đọc ở cả hai phía: vẫn hợp lý mà vẫn ảo” (Vân Long-Tác phẩm mới-9/1991). Hoài niệm trong thơ Trương Nam Hương còn là cảm xúc về nguồn cội, về những gì là truyền thống tốt đẹp đang dần tan loãng trong cuộc sống, thơ anh như nhắc nhớ, như lo ngại những giá trị nhân văn tốt đẹp sẽ phôi phai.

Áo người ngắn đến mê li

Ngẫm thơ tứ tuyệt nhiều khi còn dài

Áo sương cúc gió lơi cài

Gặp Hà Nội mốt ra ngoài ngàn năm

(Viết ở Nghi Tàm)

Và anh, trước những hiện thực nghiệt ngã, đôi khi anh tiếc nuối:

Sen bắt đầu tàn trên vuông đầm cuối hạ

Em chống cằm xanh xót đầu thu.

(Ô cửa)

Thơ Trương Nam Hương không chỉ đầy ắp những hoài niệm về tình yêu mà còn nặng trĩu lẽ đời. Người đọc tìm thấy ở thơ anh những nghĩ suy, chiêm nghiệm về nỗi cô đơn, có-không, còn - mất của kiếp người. Anh nhiều lúc hay băn khoăn trước những nghịch lý ở đời. Câu thơ sao mà thấm thía:

Ghé tai anh nói thầm thôi

Đời sao lắm lúc khóc cười, ngửa nghiêng

Lạ chưa cái thiện cái hiền

Lại lo cái ác, cái hèn mắng cho.

(Băn khoăn)

Sau những lúc chùng lòng xuống ấy người ta lại thấy trong thơ anh sự tin cậy niềm hy vọng: Thôi mình thung thẳng bước bằng tin yêu (Ghi vội trên đường). Nhà thơ Trương Nam Hương có duyên với nhiều giải thưởng văn học,ngoài giải thưởng Hội Nhà văn như đã nói ở trên, anh còn được giải thưởng thơ của Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Tặng thưởng văn học thiếu nhi Hội Nhà văn Việt Nam, Giải thưởng thơ dịch, Giải thưởng thơ tạp chí Văn nghệ Quân đội, Gương mặt 20 năm, 30 năm văn học TP.HCM, Nhà thơ được yêu thích nhất - tiền thân của giải Mai Vàng báo Người Lao động, Huy chương Vì sự nghiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam…Tên của anh, thơ của anh đã như một “hiện tượng” suốt những năm 1990-2000. ”Hồn thơ trong thơ Trương Nam Hương trẻ trung lại cả nghĩ chuỵên đời. Tưởng tượng phóng túng lại có cốt cách cổ điển, truyền thống. Tôi nghĩ, anh sẽ là một trong những nhà thơ có nhiều độc giả” (Vũ Quần Phương- Báo Văn nghệ 26/10/1991). Và cho đến bây giờ những nhận xét ấy quả là rất đúng với anh, thơ Trương Nam Hương đã đóng góp không nhỏ trong dòng chảy thơ ca Việt Nam đương đại.

Không chỉ mê đắm với thơ, anh còn là một người của hành động, của công việc và rất tâm huyết với sự phát triển của phong trào thơ, của văn học trẻ thành phố nói riêng và cả nước nói chung. Năm 2000, với cương vị Ủy viên BCH Hội Nhà văn TP.HCM, Phó chủ tịch Hội đồng thơ,Trưởng ban Nhà văn trẻ,anh đã góp phần tạo dựng nên một không khí mới, trẻ trung, quy tụ nhiều cây viết của TP, làm cho đời sống văn chương của TP khởi sắc. Nhiều cây viết đã trưởng thành và cho đến hôm nay đã là những tên tuổi trong làng văn cả nước.

Trương Nam Hương hình như không nghĩ đến cái tuổi của mình, anh như luôn trẻ mãi trong thơ. Gặp anh,chỉ thích nghe anh nói về thơ, nghe anh đọc thơ, bình thơ,nói đến tác phẩm của bạn bè vừa phát hành. Anh rất ít nói về mình, chẳng màng gì đến thiệt hơn bản thân, có lẽ thế mà anh được nhiều người yêu mến, trân trọng.

Nhà thơ Trương Nam Hương trong mắt tôi là một người thơ của những hoài niệm đẹp, đẹp và buồn và sang trọng như những câu thơ của anh và đẹp như sự chân tình của anh dành cho cuộc đời./.

Hoài Hương