Hình ảnh 'Tam đa' bằng tranh, hoặc tượng ba ông Phúc, Lộc, Thọ đã quá quen thuộc với chúng ta. Các vị này thường được đặt ở nơi trang trọng nhất trong phòng khách, trên nóc tủ, có nhà còn làm cả bàn thờ rõ đẹp để thờ ba ông, cầu mong gia đình mình được phúc, được lộc, được thọ…

     Nhưng không phải ai cũng biết ý nghĩa của 'Tam đa' Phúc, Lộc và Thọ là gì. Thậm chí còn bị hiểu sai, thành chuyện cười ra nước mắt.

     Vị thứ nhất - “Ông Phúc”

     Ông này tên thật là Quách Tử Nghi, làm Thừa tướng đời Đường. Là quan to nên ông được vua ban đồng ruộng bát ngát hàng trăm mẫu, nhưng ông lại đem chia bớt cho người nghèo, suốt cuộc đời sống rất liêm khiết, thẳng ngay. Không vì vinh hoa, phú quý mà làm mất nhân cách con người.

     Cụ bà và cụ ông bằng tuổi nhau. Người Việt ta có câu: 'Cùng tuổi nằm duỗi mà ăn'. Còn theo người Hoa Hạ ở Trung Nguyên thì vợ chồng cùng tuổi là rất tốt. Họ có thể điều hòa sinh khí âm, khí dương cho nhau. Vì vậy, có thể bớt đi những bệnh tật hiểm nguy. Lại cùng tuổi nên dễ hiểu nhau, dễ thông cảm cho nhau, nên hai cụ rất tâm đầu, ý hợp. Hai cụ năm 83 tuổi đã có cháu ngũ đại nam tử rồi. (Tượng “Ông Phúc” thường bế đứa trẻ trên tay là như vậy).

     Theo phong tục của người Hoa cổ đại, sống đến lúc có cháu ngũ đại giữ ấm chân nhang của tổ tiên là sung sướng lắm lắm! Phúc to, phúc dày lắm lắm! Bởi thế cụ mới bế thằng bé, cháu ngũ đại, đứng giữa đời, giữa trời, nói to lên rằng: 'Nhờ giời, nhờ phúc ấm tổ tiên, ta được thế này, còn mong gì hơn nữa. Rồi cụ cười một hơi mà chết. Được chết như cụ mới thực sự được về cõi tiên cảnh nhàn du'.

     Cụ bà ra ôm lấy thi thể cụ ông và chít nội, rồi than rằng: 'Tôi cùng tuổi với chồng tôi. Phúc cũng đủ đầy, dày sâu, sao giời chẳng cho đi cùng'…

     Ai có thể ngờ, nói dứt lời cụ bà cũng đi luôn về nơi chín suối. Hai cụ được con cháu hợp táng. Vậy là sống có nhau, chết cũng ở bên nhau. Hỏi còn hạnh phúc nào bằng. Về sau, cụ được người đời đặt tên là “Ông Phúc”.

     Vị thứ hai - “Ông Lộc”

     Tên thật của ông này là Đậu Từ Quân, làm quan đến chức Thừa tướng của nhà Tấn. Nhưng Đậu Từ Quân là một quan tham. Ông ta tham lắm. Đã hưởng không biết bao nhiêu vàng bạc, châu báu, là của đút lót của những kẻ nịnh thần, mua quan, bán tước, chạy tội cho chính mình, cho con, cho cháu, cho thân tộc. Trong nhà Đậu Từ Quân, của nả, vàng bạc châu báu luôn chất cao như núi.

     Vì tham lam, ăn của đút lót của dưới nhiều, nên Đậu Tử Quân cũng có nhiều vàng bạc, châu báu để tha hồ đút lót cho các đại thần trong triều đình và các hoàng thân quốc thích, nên khi tuổi đã cao mà ông ta vẫn không ai nỡ bắt ông ta về hưu, vẫn cố giữ bằng được cái ghế của mình để ăn bổng lộc của đút lót của cấp dưới, rồi mang đi hối lộ cấp trên. Đậu Từ Quân là điển hình cho thói 'tham quyền cố vị' của quan chức mọi thời đại.

     Tưởng Đậu Từ Quân đã giàu sang, vinh quang đến tột đỉnh thì hạnh phúc lắm. Nhưng không, ông ta có một nỗi đau là tới năm tám mươi tuổi mà vẫn chưa có đích tôn. Vì quá lo nghĩ, buồn rầu mà ông quan to nhà giàu này đã sinh bệnh, ốm liệt giường. (Như kiểu bị tai biến mạch máu não bây giờ). Ông nằm đến nát thịt, nát da, mùi hôi thối đến mức con cái cũng không dám đến gần. Đến khi chết, Đậu Tử Quân đã không nhắm được mắt. Trước khi trút hơi thởi cuối cùng, ông ngửa mặt mà than rằng: 'Lộc của ta để cho ai đây? Ai giữ ấm chân nhang cho tổ tiên, cho bản thân ta?'.

     Có lẽ vì thế, người đời sau mới gọi Đậu Tử Quân là “Ông Lộc”. Bức tượng, tranh vẽ ông này thường có đội mũ quan.

     Vị thứ ba – “Ông Thọ”

     Ông này tên là Đông Phương Sóc, làm Thừa tướng đời nhà Hán. Triết lý làm quan của Đông Phương Sóc là quan thì phải lấy lộc. Không lấy lộc thì làm quan để làm gì! Ông coi buôn chính trị là buôn khó nhất, lãi to nhất. Nhưng Đông Phương Sóc vẫn được coi là quan thanh liêm. Bởi nhất định không nhận đút lót. Ông chỉ thích lộc của vua ban thưởng. Tuy nhiên, Đông Phương Sóc có tật xấu là ham mê gái đẹp. Tuổi đã cao, nhưng hễ có tiền thưởng là ông ta lại đem đi mua gái đẹp, gái trinh về làm thê thiếp. Người đương thời đồn rằng, trong dinh của Đông Phương Sóc, gái đẹp nhiều đến mức chẳng kém gì cung nữ của nhà vua.

     Truyền thuyết kể rằng Đông Phước Sóc thọ đến 125 tuổi. Nên người đời sau mới gọi cụ là “Ông Thọ”. Sinh thời, Đông Phương Sóc bảo mình được thọ như vậy là nhờ biết lấy âm để dưỡng dương. Trước khi chết, còn quyết cưới một cô thôn nữ xinh đẹp mới mười bảy tuổi.

     Do cụ Đông Phương Sóc muốn có nhiều tiền để mua gái trẻ làm liều thuốc dưỡng dương, cho nên suốt cuộc đời làm quan chỉ tìm lời nói thật đẹp, thật hay để lấy lòng vua. Có người bạn thân khuyên Đông Phương Sóc: 'Ông làm quan đầu triều mà không biết tìm lời phải, ý hay can gián nhà vua. Ông chỉ biết nịnh vua để lấy thưởng thì làm quan để làm gì'.

     Đông Phương Sóc vuốt chòm râu bạc, cười khà khà bảo: 'Làm quan không lấy thưởng thì tội gì mà làm quan. Can gián vua, nhỡ ra vua phật ý, tức giận, chém đầu cả ba họ thì sao?'

     Đông Phương Sóc thọ tới 125 tuổi mới chịu từ giã cõi đời. Khi cụ chết thì con không còn, cháu cũng đã hết cơm hết gạo, nên chắt phải làm ma, phải thay cha, thay ông, chở cụ nội. Vậy thì, làm quan như to Đông Phương Sóc, thọ như cụ phỏng có ích gì?

     *

     Như vậy, 'Tam đa' Phúc, Lộc và Thọ đều là người Hán, sinh ra ở Trung Nguyên và đều làm quan to ở ba triều đại khác nhau. 'Ông Lộc' là một quan tham chuyên ăn của đút lót. 'Ông Thọ' lại là vị quan thực dụng, ưa xu nịnh vua để được ban thưởng lấy tiền mua gái đẹp. Chỉ có 'Ông Phúc' là quan thanh liêm, ngay thẳng, con cháu đề huề, nhưng mà nghèo.

     Qua hình tượng 'Tam đa' Phúc, Lộc, Thọ, ta thấy người Hoa Hạ thật là thâm thuý. Họ đã khéo xếp ba vị thừa tướng, ba tính cách khác nhau, ở ba triều đại khác nhau để răn người đời: Đừng ai tham lam, cố làm mọi cách để mong có được cả ba điều ước Phúc, Lộc, Thọ ấy. Trên đời này chẳng có ai đạt được hạnh phúc toàn diện cả!

Lucbat.com (st)