Phần lớn văn nghệ sĩ lấy tên khai sinh của mình làm bút danh. Thế nhưng số người chọn cho mình một bút danh mang ý nghĩa nào đó cũng không hiếm. Những người từng trải nói rằng, chọn bút danh thế nào cũng được, có thể chọn tên quê, tên con…chứ đừng dại gì mà mang tên người yêu gắn vào, để khi tình yêu tan vỡ thì cái bút danh kia trở nên quá vô duyên. Ai không tin điều này thì hãy hỏi nhà văn Đặng Ái, người một thời là chủ tịch hội văn nghệ Thanh Hoá.

   Bạn đọc cứ nghĩ rằng, nhà văn này họ Đặng, tên Ái. Nếu thế thì chẳng có chuyện gì mà nói. Sự thật tên khai sinh nhà văn này là Đỗ Minh Phong, nhưng tên thường gọi là Đặng, tuổi mới tấp tểnh làm thơ văn có yêu một cô gái tên là Sơn. Thế là anh ta lấy cho mình bút danh Đặng Ái Sơn, với ý nghĩa rất dễ hiểu là anh Đặng yêu cô Sơn, như một lời xí phần, thông báo với bàn dân thiên hạ. Nhưng chẳng bao lâu, tình yêu không thành, trong khi cái bút danh đó đã khá quen mắt độc giả, bỏ đi cũng tiếc, để lại thì trớ trêu, nên nhà văn đành cắt cái đuôi Sơn còn lại Đặng Ái!

   Các nhà văn chúng ta vốn thích đùa. Gặp cái tên nào đùa được là đùa ngay, ngắn thì như cách giải thích tên sau đây, cốt tìm ra một nghĩa hóm hỉnh: Duy Khán: chỉ nhìn. Mỹ Dạ : đẹp ban đêm. Dài thì cả một câu chuyện.

    1 - Cách đây hơn ba mươi năm, báo Quân đội Nhân dân và Tạp chí Văn nghệ Quân đội chung nhau một bếp ăn tập thể. Ngoài số sĩ quan và chiến sĩ trẻ ra, hai cơ quan có hai ông già đầu tóc bạc phơ nhưng vẫn "ăn cơm tập thể, ngủ giường cá nhân" là nhà thơ Thanh Tịnh và nhà báo Lê Mai. Có điều vui là khi đến nhà ăn, hai ông già này thích trêu nhau.
Một lần nhà báo Lê Mai đi ăn muộn, trong nhà ăn chỉ còn lại nhà thơ Thanh Tịnh và cô nuôi quân mới nhập ngũ rất trẻ, đặc biệt có nụ cười thật tươi. Cô nuôi quân lễ phép:
         - Xin lỗi bác Mai, bác đi ăn hơi muộn, canh hết mất rồi, mời bác ăn tạm…
     Nhà báo Lê Mai đùa:
         - Không sao đâu cháu ạ. Không có bát canh, cháu cho một bát cười cũng được!
    Nghe vậy, Thanh Tịnh ngồi ăn ở bàn gần đó nói sang:
         - Anh Mai ơi, anh yêu cầu bát cười là hay đấy, nhưng anh nên nói rõ để cho cháu dễ thực hiện, là nên đứng cười hay ngồi cười!
    Cô nuôi quân đỏ chín mặt, chạy vù vào phía trong, còn Lê Mai vừa cười vừa "ngậm bồ hòn làm ngọt".
    Nhưng không phải khi nào Thanh Tịnh cũng thắng đâu nhé. Thậm chí có lần thua nặng. Đó là lần Thanh Tịnh chê Lê Mai tên giống tên con gái, chẳng ra "nam nhi quân tử" một chút nào. Sau một lúc suy nghĩ, Lê Mai nói:
         - Đúng là tên tôi không nam nhi quân tử, nhưng còn hơn người chọn cái váy đàn bà làm tên mình.
    Thanh Tịnh ngạc nhiên:
         - Anh nói vậy là sao? Ai là người chọn váy làm tên?
     Lê Mai thủng thỉnh:
         - Là nhà thơ, chắc anh cũng thích thơ Hồ Xuân Hương và đồng ý với tôi rằng thơ của nữ sĩ này thường có hai nghĩa phải không ?
        - Đúng thế, mà sao ? Thanh Tịnh chưa hiểu ý, hỏi lại. Lê Mai tiếp:
         - Bài Chơi cờ mở đầu thế này:
     Mới vào đầu chàng liền nhảy ngựa
    Thiếp vội vàng vén phứa tịnh lên.
    Thế thì ở cái nghĩa thứ hai, tịnh không phải là cái váy là gì? Từ nay tôi gọi ông là Thanh Váy!
     Nhà thơ Thanh Tịnh lặng lẽ gật đầu:
          - Tay này thế mà khá!
 

      2 -  Một lần nhà giáo Trần Tế đến nhà Đồ Nghệ chơi đúng lúc nhà phê bình Vũ Phương đang nói chuyện về văn học năm qua. Lúc sau lại có một bạn văn khác bước vào. Vì bạn văn này chưa quen hai ông khách đến trước, lại có tính đãng trí, giới thiệu rồi lại quên, cuối cùng Đồ Nghệ phải giới thiệu bằng một câu lục bát:
    Đây là Trần Tế ( không xương)
    Còn kia đích thực Vũ Phương ( không quần)
để phân biệt Trần Tế với Trần Tế Xương tức nhà thơ Tú Xương; cũng như không nhầm lẫn nhà phê bình Vũ Phương với nhà thơ Vũ Quần Phương!

      3 - Có lần một công ty mời nhà văn Khuất Quang Thuỵ và nhà thơ Trần Đăng Khoa đi thực tế để sáng tác thơ văn. Tối hôm đó công ty dẫn ra phố chiêu đãi hai "nhà" một chương trình Karaoke. Nhà văn tỏ ra thành thạo "hát đến mỏi tay", trong khi nhà thơ thần đồng ngơ ngác ngồi như tượng gỗ, chỉ mong được về nhà để nghỉ. Sau chuyến đi của hai "nhà", trong cơ quan Tạp chí Văn nghệ quân đội xuất hiện câu ca dao:
     Trời sao trời ở không cân
     Kẻ Khuất Quang Thuỵ, người Trần Đăng Khoa!

     4 - Mùa xuân năm 1970, nhà thơ Trần Nhật Thu ra Hà Nội nhận giải thưởng cuộc thi thơ của Tuần báo Văn nghệ tổ chức. Đêm ngủ ở nhà khách, chăn quá mỏng, bị lạnh, không ngủ được, anh thức dậy nói chuyện gẫu .Anh nói rằng, ở Quảng Bình nóng thế mà trong hội văn nghệ đầy bông với dạ. Lúc đầu bạn anh tưởng thật, sau mới biết anh nhắc tới Lâm Thị Mỹ Dạ và Nguyễn Thị Bông ( tức nhà thơ Lê Thị Mây). Kỳ thi thơ đó Phạm Tiến Duật được giải nhất, thơ anh ai cũng thuộc, nhất là bài Nhớ chỉ có bốn câu. Khi bạn hỏi vì sao trằn trọc, Trần Nhật Thu trả lời bằng cách nhại thơ Phạm Tiến Duật:
Nằm ngửa nhớ Bông, nằm nghiêng nhớ Dạ
Nôn nao ngồi dậy nhớ Xuân Hoàng!

     5 -  Nhà thơ Thạch Quỳ tên thật là Vương Đình Huấn, vốn là một giáo viên dạy toán cấp ba. Anh giải thích rằng sở dĩ mình chọn bút danh như thế vì muốn làm một tảng đá núi Quỳ, bám chặt với quê hương - làng Đông Bích, một làng yêu văn học và có nhiều người làm thơ. Thế mà gần đây có khi cả năm người quê chẳng thấy mặt anh đâu. Rồi một lần anh trở về, đang đi trên đường làng thì có một người quen chặn lại, hỏi anh:
         Thạch Quỳ ơi, Thạch Quỳ ơi
         Tưởng là đá núi không rời quê hương
         Mà sao suốt cả năm trường
         Biệt tăm, đi tới những phương trời nào?
         Biết người quê trách mình, sau một phút bối rối, Thạch Quỳ bình tĩnh lại và trả lời:
         Xin tha cho cái thằng tôi
         Muốn làm đá núi không rời quê hương
         Mà nay kinh tế thị trường
         Phải đi viết để…tăng lương cho mình.

     Nghe kể rằng từ đó về sau, Thạch Quỳ chăm về quê hơn, mà nếu nhỡ ra có khi nào đó ít về, thì dân quê cũng thông cảm, vì “ cơm áo không đùa với khách thơ" nên Thạch Quỳ dù là đá thật, thì cũng phải đổ mồ hôi vì cuộc sống.

     6 -Tại trái sáng tác Nha Trang năm 2003 có nhiều nhà văn cả nước tham gia. Nhà văn Nguyễn Quang Hà viết tiểu thuyết, chữ chi chít đầy trang. Nhà văn Bá Dũng đưa lên xem, bảo lần mãi mà chưa thấy một dấu chấm qua hàng. Đến bữa ăn, Bá Dũng nêu ra một vế câu đối:
       Quang Hà viết sách chẳng qua hàng
       Và thách các "nhà" đối thử. Vế ra này thực chất không khó, chỉ một ràng buộc là chữ Quang Hà nói lái thành qua hàng. Cái khó là phải đối ngay. Hầu như tức thời, một nhà thơ đối:
       Lê Lựu rời quê còn lưu lệ
ý nói mỗi lần nhà văn Lê Lựu về thăm quê, sau khi ra đi còn nhỏ nước mắt thương quê hương anh Sài vất vả. Ghép lại thấy khá chỉnh:
       Quang Hà viết sách chẳng qua hàng
        Lê Lựu rời quê còn lưu lệ.
       Hay! Nhiều nhà văn thốt lên khen. Tuy vậy, có một nhà biên tập văn kỳ cựu bổ sung ý kiến:
          - Đối cho vui vậy thôi, chứ sự thực bản thảo ông Lê Lựu còn ít qua hàng gấp mấy lần bản thảo ông Quang Hà!

Đồ Nghệ