CẢM NHẬN VỀ BÀI "MƠ THU" CỦA TÁC GIẢ LÊ HÒA
Theo lời kêu gọi của bạn Thanh Phương (Đà Lạt), tôi xin mạo muội cắt nghĩa đôi lời ngắn gọn (theo cảm nhận riêng) về bài thơ "Mơ thu" của tác giả Lê Hòa để quý bạn hiểu:
Đầu tiên, khi mới đọc lướt qua bài thơ này tôi cũng có cảm giác như bạn: hơi khó hiểu. Nhưng càng đọc, càng ngẫm ngợi về từng câu, chữ và đi sâu tìm hiểm về thi pháp trong bài này thì càng thấy thích và ngấm.
Về nội dung:
Thoạt nhìn tưởng chừng như bài thơ khá vu vơ, nói về chuyện mơ về một thu đơn thuần nào đó. Nhưng quả nhiên thi ca từ xưa đến nay vẫn luôn tuân theo một quy luật: ý tại ngôn ngoại. “Mơ thu” cũng không nằm ngoài quy luật đó: Chuyện “thế chấp giấc mơ”, chuyện “bán đứt giấc mơ” chỉ là cái cớ để khắc họa một tâm sự ẩn sâu của nhân vật trữ tình trong tác phẩm: Mở đầu bài thơ là hình ảnh của một nhân vật tôi trữ tình đang bơ vơ đi tìm sự thơi thảnh, an lành ở trong một khung trời ngột ngạt ở thành phố: “Ra đường mua góc trời khô để ngồi”. Ngồi và ngẫm ngợi đến cái được mất của kiếp nhân sinh: “Bên kia rụng một ánh trời/ Ngôi sao vụt sáng rồi rơi khẽ khàng….”. Nếu cứ chìm đắm trong những suy tư ấy có thể tác giả sẽ rơi vào bế tắc và ngột ngạt. Nhưng may thay, chú “chim sẻ tha mưa xây tổ bên hàng cây khô” cùng áng mây trắng và tiếng kinh kệ đã mở ra một lối thoát cho nhân vật trữ tình để kịp thời giải quyết những bế tắc đó. Lời thơ mở ra một khung cảnh trầm mặc, đậm chất Thiền, đẹp như một bức tranh thủy mặc:
“Áng mây tu trước cổng chùa
Lời kinh bay trắng tự mùa xanh xưa”
Không khí chùa chiền và tiếng Kinh Phật cùng hòa nhịp với thiên nhiên gợi nên một không gian mở để cứu giúp những thân phận.
Nhân vật trữ tình đã có một quyết định táo bạo:
“Tôi về bán đứt giấc mơ
Lên rừng hỏi nắng để mua lá vàng
Nằm nghe dáo dác mùa sang
Gọi xông xênh gió thênh thang tuổi ngày.”
Không “bán đứt” cái giấc mơ kia như cái suy từ dằng dặc của kiếp nhân sinh sao được? Khi mùa thu đẹp đến nhường kia! Lời thơ mở ra một khung cảnh mênh mang đến vô tận với cặp từ láy”dáo dác”, “xông xênh”: Con người đã mở lòng ra trước thiên nhiên và hòa mình vào thiên nhiên để có được sự an nhiên trong tâm hồn.
Như vậy chính thiên nhiên và không khí Thiền đã cứu rồi kiếp nhân sinh của nhân vật tôi trong bài thơ….
Về thi pháp:
Đây là một bài thơ siêu cấu tứ: tác giả khéo léo dẫn dắt vấn đề một cách vu vơ và thơ nhất có thể. Nhưng vẫn giữ được tứ của bài thơ rất chặt. Hình ảnh giấc mơ xuyên suốt bài thơ chính là sợi chỉ đỏ xâu chuỗi hết những hình ảnh, ngôn từ tưởng như rất bình dị kia để chuyển tải một thông điệp khó. Đó có thể nói là cách thể hiện mới của tác giả…
Xưa nay người ta vẫn nói lục bát dễ làm nhưng khó hay. Quả vậy, với thể lục bát nếu làm không khéo, sẽ dễ rơi vào cảnh xếp chữ, hiệp vần nên bài. Nhưng ở “Mơ Thu” ta thấy đây rõ ràng là một bài lục bát rất nhuyễn, nhưng ngôn từ vẫn mới, ngôn từ xúc tích, ngắn gọn nhưng vẫn đa nghĩa tạo nên dư âm sâu sắc trong lòng độc giả. Hơn nữa cách gieo vẫn, ngắt nhịp, láy từ cũng rất tinh tế và hiện đại, phù hợp với giọng điệu mới của cuộc sống hiện đại ngày nay.
Có thể nói “Mơ thu” là một tiếng chim lạ và hay trong một dàn đồng ca lục bát.
Thân ái!
Thành Tài

Đây là lân thứ hai sơ kết cuộc thi thơ Đạo Pháp và Tâm Linh,viết bằng thể thơ Lục bát.Điều ấy, thể hiện công chúng yêu thơ rất yêu thể thơ này , và như thế cũng đủ để thành lập Hội thơ lục bát và vinh danh thơ lục bát là Quốc thi.Số đông bạn yêu thơ mong đợi điều đó.Trình độ thẩm thơ có hạn tôi đồng ý với ý kiến của Trưởng ban sơ khảo là năm nay không có nhiều bài hay.Tôi lại thêm , năm nay lại nhiều tác giả phạm qui cố ý. Phạm qui vô ý thì ít hơn.Lại có các nhà thơ cũng phạm qui.
Từ thực trên, xin mạnh dạn góp vài ý kiến sau:
1. Thời gian nộp bài : hết tháng 6 năm đó.Sang tháng 7 để dành năm sau.
2. Các bài đã tham gia các cuộc thi dù có giải hay không không được dự thi.Chủ yếu là các giả tự giác là chính.
3,Các bài đã xuất bản ở các nhà xuất bản , các báo chí trung ương, các ngành , các địa phương không được dự thi .
Riêng tôi đề nghị các ấn phẩm xuất bản từ tháng 1 đến tháng 6 năm đó có thể cho dự thi trong trường hợp bài đó mới sáng tác trong thời gian đó. Vì thơ hay hiếm lắm , bỏ thì phí quá. Và trong thời gian mấy năm nay , người in thơ đều tự bỏ tiền túi ra in.
4. Công khai số điện thoại của Ban chung khảo để công chúng đóng góp ý kiến cho rộng rãi.
5. Nên chăng, có tặng phẩm cho các tập thơ viết bằng thể lục
bát xuất bản trong thời gian từ tháng 7 năm trước đến tháng 6 năm nay để góp phần vinh danh thơ lục bát .
Kính chúc các bạn yêu thơ Lục bát sức khỏe, hạnh phúc và có thơ hay để dự thi cho vui.
Kính thư
PHẠM MINH TRÂM

Kính gửi Ban tổ chức và Ban Chung khảo Cuộc thi Tổ quốc Đạo pháp giáp ngọ - 2014.
Chúng tôi là một số tác giả và bạn đọc ở Thái Bình
Qua đọc thông tin đề cử, chúng tôi thấy chùm bài của tác giả Đặng Văn Toàn có nhiều bài hay. Nhưng tác giả này đã "phạm quy". Cụ thể là bài "Lời thanh minh cho một mối tình" viêt về Chí Phèo - Thị Nở đã đăng ở báo địa phương rồi.
Kính đề nghi Ban Chung khảo xem xét để đảm bảo tính trung thực và công minh của cuộc thi Thơ về Đạo Phật
Trân trọng
Thay mặt nhóm tác giả và bạn đọc
Nguyên Hùng

Ý KIẾN TRÁI CHIỀU :

MƠ THU

Tôi vừa thế chấp giấc mơ
Ra đường mua góc trời khô để ngồi
Bên kia rụng một ánh trời
Ngôi sao vụt sáng rồi rơi khẽ khàng

Bỏ nhà chim sẻ đi hoang
Tha mưa xây tổ bên hàng cây khô
Áng mây tu trước cổng chùa
Lời kinh bay trắng tự mùa xanh xưa

Tôi về bán đứt giấc mơ
Lên rừng hỏi nắng để mua lá vàng
Nằm nghe dáo dác mùa sang
Gọi xông xênh gió thênh thang tuổi ngày

Thật sự đọc bài thơ trên cố nghĩ cũng không tỏ tường THÔNG ĐIỆP gửi tới độc giả là gì ?
Lại còn lạc vận tới hai lần ( khô-chùa; mơ-mua ). Bài này lại được Phong Nguyện ( Hà Nội ) đánh giá cao ( Ở cửa sổ phản hồi).
” Đây là bài có cấu tự lạ, ngôn ngữ mới với sự tìm tòi thể nghiệm mới của tác giả để phát huy tối đa lợi thế của thể thơ lục bát. Tinh thần Phật Pháp thấm nhuần trong từng câu chữ nhưng không bị khô khan, cứng nhắc, giáo điều “

” Rất mong có lời bình thấu đáo, chỉ giáo cụ thể cho người đọc thấm nhuần “ Tâm phục, khẩu phục”nội dung và nghệ thuật của MƠ THU.

TRÂN TRỌNG CẢM ƠN VÀ CHỜ ĐỢI Ý KIẾN CỦA MỌI NGƯỜI


 

Tôi đã đọc qua ý kiến của nhiều bạn nói về cách ghép vần trong thơ lục bát. Tôi đồng ý với bạn Bình Thanh với những ví dụ nêu ra. Điều đó nói lên rằng trong thơ lục bát việc khớp vần là rất quan trọng. Nhưng ghép vần có hai loại:
- một là "vần chính" ví dụ: "đầu" và "câu"
Rút trâm sẵn giắt mái đầu
Vạch da cây vịnh bốn câu ba vần
-hai là "vần thông" ví dụ "dâu" và "đau"
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Thêm ví dụ khác: Vần chính "trong" và "lòng"
Sinh rằng: "Gió mát trăng trong
Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam"
Vần thông: "vòng" và "thông"
Lần theo núi giả đi vòng
Cuối đường dường có nẻo thông mới rào
Hoặc: "anh" và "inh"
Nền phú hậu, bậc tài danh
Văn chương nết đất, thông minh tính trời
Những ví dụ trên đều trích từ tác phẩm "Truyện Kiều" của Đại thi hào dân tộc Nguyến Du. Theo tôi những "vần thông" nào mà Cụ Nguyễn Du sử dụng trong Truyện Kiều là chúng ta có thể theo Cụ để dùng được.
Tất nhiên những trường hợp ghép vần quá khập khễnh thì không thể chấp nhận, ví dụ:
Tiếng còi ca vọng đêm khuya
Xe, người tấp nập vào ca tan tầm
(Thơ phong trào)
Còn đối với những bài thơ được trao giải thì việc ghép vần phải nghiêm túc (cả vần chính và vần thông). Một bài thơ nếu có lỗi ghép vần khập khiễng thì dù nội dung có tốt thế nào cũng không thể chấp nhận!

Bình Thanh đã đọc 21 bài ban sơ khảo tuyển chọn vào danh sách chung khảo,lại được biết danh sách những nhà thơ nhà lý luận phê bình
chấm chung khảo và cách làm của BTC Bình Thanh thấy rất yên tâm:Vì hội
đồng chung khảo là những người giỏi, trong sáng làm thơ Lục Bát rất hay
Lại được đọc các bài cảm nhận của các thi hữu rất bổ ích nhất là sự
hiểu biết và tìm tòi của bạn Minh Hồng.
Bình Thanh xin được trao đổi đôi điều:Trong đoạn đầu truyện Kiều ĐTH Nguyễn Du Viết:
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét (nhau)
Trải qua một cuộc bể (Dâu)
Những điều trông thấy mà (đau) đớn lòng
Lạ gì bỉ sắc tư (phong)
Trời xanh quen thói má (hồng) đánh ghen
Cảo thơm lần dở trước (đèn)
Phong tình cổ lục còn (truyền) sử (xanh)
Rằng năm Gia Tĩnh Triều (Minh)
Bài thơ được giải cao nhất trong cuộc thi thơ LB Ngàn Năm Thương Nhớ
Chợ Đêm Long Biên
ở khổ thứ tư
Mồ hôi,sương muối ố hoen
Buốt lưng cửu vạn đã quen với (nghề)
Đồng công năm bảy sẻ (chia)
Nẻo cơm quán trọ,nẻo (về)nuôi con
Định luật tương đối:
Nước thì chảy xuôi-Nhưng giữa dòng bên bồi bên lở chắc chẳng bao giờ không tương đối
Trong Thơ thiết nghĩ giống như một đứa cháu ngoan tình cảm giành cho bà nội bà ngoại!(hay vần họ nội-họ ngoại)
Còn gieo vần như cành gẫy,cua ngoặt thì không còn là Lục bát nữa.
Nhưng cũng có một bài gieo vần được giải cao(Lời hát xẩm mù)
Thương người xẩm ghẹo lời (yêu)
Chán người câu hát lang (thang)cho người
Xin lỗi tác giả và BTC vì tôi chỉ muốn nêu ví dụ thôikhông có ý gì khác
* Phạm quy:Nếu là bài đăng Dự Thi trước sau đó một hai tháng tác giả in sách thì theo tôi vẫn được xét (vì trong quy định không rõ)
Viết được bài thơ Lục Bát hay thật quý tôi trân trọng BTC nhưng càng trân trọng tác giả!
Bình Thanh

THƯ CẢM ƠN
Kính gủi ban biên tập cuộc thi thơ Lục Bát Tổ Quốc và Đạo Pháp
Tôi Nguyễn Phi Diếu (86 Tuổi, trú tại 286/17 Lê Hồng Phong TP Vũng Tàu
ĐT: 064.3818.817
Hôm qua, ngày 9-8-2014 Mở mạng xem thấy thông báo trên Lục Bát Tôi được vào chung khảo 5 bài. Ôi vui mừng quá. Dù được giải hay không, nhưng tuổi già mà được Ban Giám khảo chiếu cố thật vô cùng cảm kích. Con cháu về chúc ông chật nhà. Không biết lấy gì đền đáp công ơn trời bể của Ban giám khảo.Tôi viết mấy lời tỏ lòng biết ơn sâu sắc về Ban.
Lòng hưng phấn lên cao. Tôi sẽ quyết tâm cố gắng sống và viết bài cho cuộc thi đến ngày tổng kết đợt thi Tổ Quốc và Đạo Pháp.năm 2018.
Kính chào và cảm ơn quý Ban
Nguyễn Phi Diếu

Kính gửi ban biên tập tôi Trần Trọng Chu đã đọc tất cả thơ thi Tổ Quốc và Đạo Pháp. Thấy bài nào cũng hay đáng học tập cả trong đó có 5 bài của cụ Nguyễn Phi Diếu 85 tuổi già rồi mà vẫn có tâm hồn của thời tuổi trẻ nhất là bài từ bi bác ái, bài nợ, bài soi, bài trời phật đã thu hút tâm hồn người đọc cảm ơn tác giả đã cho tôi học tập được nhiều cách làm thơ

Đọc chùm thơ vào chung khảo, tôi thực sự ấn tượng với bài "Mơ thu" của tác giả Lê Hòa. Đây là bài có cấu tự lạ, ngôn ngữ mới với sự tìm tòi thể nghiệm mới của tác giả để phát huy tối đa lợi thế của thể thơ lục bát. Tinh thần Phật Pháp thấm nhuần trong từng câu chữ nhưng không bị khô khan, cứng nhắc, giáo điều. Xin chúc mừng tác giả! Có nhiều bài của các tác giả khác cũng khá hay nhưng lại phạm quy nên không muốn bàn thêm.
 

Kính gửi Ban Tổ chức và Ban Giám khảo cuộc thi Tổ quốc Đạo pháp!

Tôi đánh giá cao cách làm dũng cảm và minh bạch của BTC khi cho công bố danh sách Đề cử Tác giả - Tác phẩm để bạn đọc cùng "Giám khảo".
Trong khi rất nhiều cuộc thi khác bị mang tiếng "lùm xùm" trong khâu giám khảo, thi với cách làm này, chắc chắn cuộc thi của Lục Bát VN sẽ nhận được sự đồng thuận cao của bạn đọc và dư luận.
Tôi rát thú vị khi đọc các ý kiến phản hồi, đặc biệt là ý kiến của tác giả Nguyễn Thị Minh Hồng. Tuy nhiên tôi chi đồng ý với bạn Minh Hồng một nửa. Cụ thể là:

1- Đề nghị BTC và Chung khảo xem xét vấn đề các Tác giả "phạm quy". Nếu xác minh đúng như bạn Minh Hồng đã nêu, thì nên cân nhắc loại bớt danh sách đã đề cử.

2- Với những tác phẩm và tác giả mắc "lỗi vần", theo tôi, chúng ta không nên quá khắt khe, cứng nhắc. Bởi trong thực tế, nhiều bài thơ lục bát hay về chủ đề, cấu tứ, được công chúng chấp nhận đã vượt lên cả "vần luật" của thơ 6/8... Xin được chứng minh bằng dẫn lại bài viết của tác giả Hoàng Kim Ngọc, đã đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Văn hóa (Trường ĐH Văn hóa Hà Nội)"Thơ Lục Bát của Nguyễn Du và Nguyễn Duy có sai vần luật không?":

“…Người ta khen Nguyễn Du thì khen viết hay nhưng khen về vần luật lục bát của Nguyễn Du thì cần xem lại! Toàn bộ Truyện Kiều, hơn một nửa sai thi pháp (vì gieo trật luật và cưỡng vận). Trần Đăng Khoa trong “Chân dung và đối thoại” trên web site (annonnymous. Online) cho rằng “Sau kiệt tác Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du, những tưởng lục bát đã khép lại, không ai còn dám bén mảng đến chân cái toà lâu đài châu ngọc mà nội thất toàn gấm thêu ấy nữa. Nhưng đâu có phải. Nó còn mở bao nhiêu cánh cửa, hướng ra cõi vô biên. Lục bát còn thử thách bút lực các thi sĩ. Nói một cách thông thái như nhà văn Nguyễn Tuân: Anh là nhà thơ Việt Nam ư? Vậy anh hãy chiềng cho tôi mấy câu lục bát của anh, tôi sẽ nói ngay anh là hạng thi sĩ thế nào?” Lời sư tổ cao ngạo phát khiếp! Hãy xem Nguyễn Du với kiệt tác Truyện Kiều của mình gieo vận trong đoạn lấy đại này nha (chưa nói đến luật):

Nghe chàng nói đã hết điều
Hai thân thì cũng quyết theo một bài
Hết lời không nhẽ chối lời
Cuối đầu nàng những ngắn dài thở than
Nhà vừa mở tiệc đoàn viên
Hoa soi ngọn đuốc, hồng chen bức là.

Người ta nói “ép dầu, ép mỡ, ai nỡ ép người”. Văn là người. Thơ là bộ phận của Văn nên nó cũng có tư cách của một con người. Làm sao mà thoải mái cho những cặp từ sau đây mà đồng âm: điều - theo/ bài - lời/ lời – dài/ than - viên/ viên - chen? Hoạ chăng nói chại theo tiếng Quảng? vời - ngời/ nang - nhoàng, điều - thiều/ bài – lài/ lời – dời/ viên – chiên… còn gì là thơ! Không biết sư ông Nguyễn Tuân cho Nguyễn Du là loại thi sĩ nào đây?

Tiếp đến Phạm Quốc Ca… ca  “Nhà thơ tài hoa bậc nhất ở thể lục bát trong thời đương đại là Nguyễn Duy” (Mấy nhận xét về thể thơ trữ tình Việt Nam sau 1975 -2000, Văn học Việt Nam sau 1975, Nxb.GD 2006) nghe mà … thất kinh! Nói hay không bằng một thấy! Thử đọc lại bài “Tre Việt Nam” được dùng trong giảng dạy, một bài thơ ý mới và tu từ nhân hoá nhưng thi pháp 6 – 8 thì cưỡng vận sai gần hết bài. Chưa nói tới luật, chỉ nói tới cách gieo vần, Nguyễn Duy nhà ta đã gieo vần như mẹ Cám trộn thóc với đậu mà bắt Tấm nhặt vậy: Này nha (Trích nguyên văn trong trang thơ Nguyễn Duy, annonymous. onlin.fr, trừ màu mè là của người viết):

Mỡ màu ít chất dồn lâu hoá nhiều Rễ siêng không ngại đất nghèo Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù
Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh Tre kia không ngại khuất mình bóng râm Bão bùng thân bọc lấy thân Tay vin tay níu tre gần nhau thêm
Thương nhau tre chẳng ở riêng Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho con
Loài tre đâu chịu mọc cong Có manh áo cộc tre nhường cho măng
Măng non là búp măng non Đã mang dáng thẳng, thân tròn của tre Năm qua đi, tháng qua đi
Nhìn màu sắc tô đậm (cưỡng vận) của người viết bài này, nào ai có thể cho đây là bài thơ đúng luật 6/8? (…)"

Vì dụ thì "zậy", nhưng thực tế, ai dám nói thơ Lục bát của Nguyển Du và Nguyễn Duy là dở? Là không hay?

Vậy nên, chuyện "vần luật" của Lục bát là cả một câu chuyện dài dài, cẩn trọng khi phán xử và kết luận.

1/ NHỮNG TRƯỜNG HỢP PHẠM QUY NÊN LOẠI KHỎI DANH SÁCH SƠ KHẢO:

Căn cứ vào thể lệ: Bài dự thi được viết bằng tiếng Việt, dưới dạng Thơ Lục Bát, chưa công bố trên báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng (kể cả trên mạng internet). Thì có các bài thơ sau bị vi phạm:

1.NGHIÊNG MÌNH XUỐNG VỚI CỎ LAU (của tác giả Trương Minh Phố): Chùm dự thi số 50 đăng trên lucbatvn ngày 25/7/2013. Trước đó đã xuất hiện trên trang vanthoviet.com ngày 05/04/2011 . Đây là đường dẫn để BGK xem xét: http://vanthoviet.com/news/n/494/439/nghieng-minh-xuong-voi-co-lau-truong-minh-pho.html?l=vn

2. LỜI BÁT NHANG (của tác giả Đỗ Bá Cung): Chùm thơ dự thi số 61 đăng lucbatvn ngày 21/10/2013. Trước đã xuất hiện trên Câu lạc bộ thơ lục bát Hải Phòng ngày 6/2/2013 : http://www.vnweblogs.com/post/28361/403263

3. MẮT BÃO (tác giả Nguyễn Minh Khiêm): Chùm thơ dự thi 65 đăng trên lucbatvn ngày 22/11/2013. Trước đó đã xuất hiện trong chùm thơ “Xin mẹ để lần sau” trên trang VanDanViet. Net ngày 7/3/2013: http://vandanvn.net/vi/news/Thu-vien-tho-Truong-ca/Chum-tho-Xin-Me-de-lan-sau-cua-Nguyen-Minh-Khiem-1279/

4. LẦN TRÀNG HẠT (tác giả Nguyễn Minh Khiêm): Chùm thơ dự thi 65 đăng trên lucbatvn ngày 22/11/2013. Cũng đã đăng trên trang phongdiep.net : http://phongdiep.net/default.asp?action=article&ID=17231

5. MỘT LẦN YÊN TỬ (tác giả Huy Trụ): Chùm thơ dự thi số 87 trên lucbatvn ngày 24/5/2014. Trước đó đã đăng trên Tạp chí Văn nghệ quân đội số 783 (10/2013): http://vannghequandoi.com.vn/802/news-detail/820070/vnqd-so-moi/tap-chi-van-nghe-quan-doi-so-783-cuoi-thang-10-2013-.html

6. CON XIN ĐẾN LẠI CHỖ NẰM THÁNG BA (tác giả Dương Phượng Toại): Chùm thơ dự thi số 89 đăng trên lucbatvn ngày 21/6/2014. Trước đó đã xuất hiện trên Báo Quảng Ninh ngày 16/3/2014: http://baoquangninh.com.vn/van-hoa/201403/luc-bat-thang-ba-2224308/index.htm

7. THỊ NỞ (tác giả Dương Phượng Toại): Cũng trong chùm thơ dự thi số 89 ngày 21/6/2014. Trước đó đã đăng trên trang trannhuong.com ngày 13/1/2014: http://trannhuong.com/tin-tuc-17145/thi-no.vhtm

8.ĐÊM XUÂN (tác giả Đinh Thị Hường): Chùm thơ dự thi số 93 đăng lucbatvn ngày 15/7/2014. Trước đó đã xuất hiện trên trang trannhuong.com ngày 8/1/2013: http://trannhuong.com/tin-tuc-14743/chum-tho-dinh-thi-huong.vhtm

9,10.Hai bài thơ MÀU TA, THU ĐI (tác giả Đinh Thị Hương): Cũng chùm thơ dự thi số 93 đăng ngày 15/7/2014. Tuy nhiên hai bài thơ này đã được in trong tập thơ “Người thứ ba” của tác giả Đinh Thị Hường.

11.CỐC VỠ (tác giả Phạm Trung Dũng): Chùm dự thi số 89 đăng ngày 21/6/2014. Trước đó đã có trên trang blog của tác giả vào ngày 21/3/2014: http://phamtrungdung.blogtiengviet.net/2014/03/21/thai_car_c_varn,

12. NGẮM MƯA (tác giả Phạm Trung Dũng): Chùm dự thi số 89 đăng ngày 21/6/2014. Trước đó đã có trên trang blog của tác giả vào ngày ngày 12/3/2014 http://phamtrungdung.blogtiengviet.net/2014/03/12/thai_ngaorm_mama

13.BUỒN (tác giả Phạm Trung Dũng): Chùm dự thi số 89 đăng ngày 21/6/2014. Trước đó rất lâu đã được in trong chuyên mục Lục bát mỗi ngày (ngày 26/9/2013): http://lucbat.com/news.php?id=12809 .

Trên đây là một số trường hợp phạm quy chúng tôi phát hiện ra, mong BGK xem xét. Tuy nhiên chúng tôi cũng xin đưa ra một ý kiến để xem xét bổ sung vào thể lệ thi những năm sau, tránh thiệt thòi cho các tác giả là: Những bài thơ đã được đăng trên báo, tạp chí (kể cả báo điện tử), các diễn đàn, hoặc đã xuất bản trong các tuyển tập thì dứt khoát không được tham dự. Còn những bài đã đăng, nhưng đăng trên các blog cá nhân thì có thể xem xét cho phép vì thường là người làm thơ chúng tôi sau khi viết được một bài thì có nhu cầu chia sẻ với bạn bè trên blog cá nhân.

II/ MỘT SÔ BÀI THƠ MẮC LỖI SƠ ĐẲNG TRONG THƠ LỤC BÁT LÀ KHÔNG CHUẨN VẦN

Đọc các bài thơ lọt vào sơ khảo kể cả những những trường hợp phạm quy rất đáng tiếc, chúng tôi thấy các bài thơ đều rất hay về nội dung, phản ảnh được đúng đề tài của cuộc thi.

Nhưng còn về hình thức thể hiện thì nghĩ rằng nếu đã là thi thơ lục bát tức là tôn vinh cái hay, cái đẹp và chuẩn mực của thể thơ này. Thể thơ lục bát dễ thuộc, dễ nhớ dễ làm nhưng chính cái khó là ở chỗ phải tuân thủ niêm luật chặt chẽ. Tạm không nhắc đến một số bài bị lỗi luật bằng trắc, nhưng đã là thơ lục bát thì Vần (vần chân câu 6 sang vần lưng câu 8, vần chân câu 8 sang vần chân câu 6 tiếp theo…) là yêu cầu tối quan trọng. Một bài thơ lục bát hay, ít nhất phải là bài thơ chuẩn vần, sau đó mới nói đến các cái khác. Trong số các bài thơ lọt vào sơ khảo, những bài sau đây đã bị rơi vào trường hợp lỗi vần, bao gồm cả lỗi rất nặng là lạc vận (vần khác hẳn nhau), ép vận (vần chỉ na ná nhau) và đến trùng lặp từ, vần... Cụ thể là các bài sau đây:

1/ Quê xa mấy độ xuân rồi
Người xưa không cũ trong tôi bóng [hình]
Cây đa bóng đổ trời [xanh]
Con đường vắng, bước chân thành cô [đơn]
Mưu sinh nặng nhọc cõi [trần]
Màu ta bạc thếch in [hằn] thời gian
(Màu ta - tác giả Đinh Thị Hường)

2/ Liềm trăng vương vãi cuối [chiều]
Hay thuyền ai khỏa nhẹ [chèo] vào [đêm]
Gió xuân hây hẩy trước [hiên]
Sóng mây gờn gợn trăng [lên] tần ngần
(Đêm xuân - Đinh Thị Hường)

3/ Đời ơi sao lắm chữ [ngờ]
Tơ nhện giăng vướng lòng [thừa] nỗi đau
Ngày xanh đã lỡ nhịp cầu
Ngẩn ngơ ngơ ngẩn ôm sầu mang [mang]
Ngây thơ mang nặng đa [đoan]
Tình mù dâng hiến. Đời toan cạn [tình]
Chân trời xa quá - quá [xanh]
Cò về chỗ đậu, đất thành vực sâu!
(Ngờ - tác giả Đinh Thị Hường)

4/ Trời neo mây ở lưng [chừng]
Xanh rêu lối ngõ cầu [vồng] bắc qua
Bây giờ ngơ ngẩn mình ta
Kiễng chân níu gió trượt qua bên [trời]
Hết cơn mưa, hết sụt [sùi]
(Thu đi - tác giả Đinh Thị Hường)

Trong cả mấy bài thơ ngắn mà liên tiếp lỗi như thế, làm giảm nhiều cái hay của bài thơ.

5/ Đất thiêng tụ mấy ngàn [năm]
Mười ngôi mộ nhỏ quây [quần] bên nhau
Lược gương e ấp gối đầu
Mượt mà tóc chảy một màu hư [không]
Các chị ơi! Những linh [hồn]
Đóa hoa bất tử giữa [lòng] quê hương
(Hoa bất tử - tác giả Nguyễn Bá Hòa)

6/ Đêm đêm dưới ánh trăng [rằm]
Chấp tay xin nguyện chị [Hằng] sáng soi
(Từ bi bác ái - tác giả Nguyễn Phi Diếu)

7/ Xác còn để lại nhân gian
Gói trong lòng đất chứa chan nổi [chìm]
Bao nhiêu được mất quá [trình]
(Nợ - tác giả Nguyễn Phi Diếu)

8/ Thuở chăn trâu vẫn chơi [chung]
Mày giờ lạnh lẽo núi [rừng] cỏ cây”
(Hai con cù - tác giả Hậu Cốc Ngang)

9/ Mẹ tôi con gái đồng [chiêm]
Dáng nghiêng đòn gánh móng [liền] lệch vai
(Mẹ tôi con gái đồng chiêm - tác giả Hậu Cốc Ngang)

10/Lời tâu nghe đã nhiều [rồi]
Trời thì vẫn nhận, [đời] thì còn đau”
(Lời bát nhang - tác giả Đỗ Bá Cung)

11/ Bỏ nhà chim sẻ đi hoang
Tha mưa xây tổ bên hàng cây [khô]
Áng mây tu trước cổng [chùa]
Lời kinh bay trắng tự mùa xanh [xưa]
Tôi về bán đứt giấc [mơ]
Lên rừng hỏi nắng để [mua] lá vàng”
(Mơ thu - tác giả Lê Hòa)

12/ Nén nhang cháy đỏ trên tay
Va ly hài cốt của mày tao [ôm]
Chúng mình một thuở Trường [Sơn]
Vô tư đâu tính thiệt hơn như giờ
Ba mươi năm thoắt không ngờ
Nắm xương mày vẫn gửi nhờ phương [xa]
Hôm nay đưa bạn về [quê]
Nào! xin uống cạn chén thề ngày [xưa]
Một thời đẹp một thời [xa]
(Độc thoại - tác gỉa Vương Hồng Trường)
*Ngoài ra, bài thơ còn mắc lỗi lặp vần, lặp từ ( “xa”)

13/ Hồn chuông cầu nối âm dương
Nén nhang tâm phúc gió vương chiều [buồn]
Mười ngàn liệt sĩ Trường [Sơn]
(Tìm bạn - tác giả Vương Hồng Trường)

14/ Dô huầy! Vượt móng chân khê
Dô khoan! Vượt sợi tóc bê bết [bùn]
Cánh đồng neo lưỡi cuốc [quằn]
(Mắt bão – tác giả Nguyễn Minh Khiêm)

15/ Hạt làm cám cũng không [thành]
Hạt thiên hạ đứng nghiêng [mình] nam mô
(Lần tràng hạt - Tác giả Nguyễn Minh Khiêm)

16/ Chùa Đồng, chắc phải chùa [thiêng]
Núi cao mấy, cũng cố [lên] một [lần]
Kìa cây đại bảy trăm [năm]
Lá như con mắt xa xăm ngoái [nhìn]
Cõi người, gần với cõi [tiên]
Để vua Trần rủ bỏ áo xiêm, ngai vàng...
(Một lần Yên Tử - tác giả Huy Trụ)
*Câu “Để vua Trần rũ bỏ áo xiêm, ngai vàng” có 9 chữ???

17/ Mười năm chưa một lần về
Sao rời, vật đổi bộn bề riêng [chung]
Mái chùa trần mặc, rêu [phong]”
(Chùa Giáng trong tôi - tác giả Huy Trụ)

18/ Trăm cái mất một cái [còn]
Sóng lòng nén xuống níu [buồn] vào [thơ]
Cốc này uống nỗi âu [lo]
Cốc này ai hiểu ai cho là [gàn]
Đường chiều mầu ấm vàng [hơn]
Hết mưa là nắng… nắng [còn] rát cơn
Vơi đầy bầu bạn sắt son
Vì con cha bước mỏi mòn tháng năm
Trong đêm sáng ánh trăng [rằm]
Hai sương một nắng chắt [bằng] nghĩ suy
(Dặn con - tác giả Nguyễn Ngọc Đạt)

19/ Người người đi chợ cầu may
Hương lòng tôi thắp xin Thầy chữ [Nhân]
Xin Từ Bi một chữ [Tâm]
……
Nét chau mắt Phật… vơi đầy
Ông Phúc - Lộc - Thọ cười ngày cười [đêm]
Chọn hàng dấu ánh nhìn [quen]
(Chợ cầu may - tác giả Nguyễn Ngọc Đạt)

20/ Rẽ sang lối giữa hướng vào gốc [đa]
Lẽ nào mình mắt bị hoa?
Rõ ràng trước có cây [đa] chỗ này
(Làng tôi - tác giả Đồng Thị Chúc,bị lặp từ “đa”)

21/ Ơi Trường Sa! Ơi Hoàng Sa
Dấu xưa hồn cốt ông cha đắp [bồi]
Máu đào trộn sóng trùng [khơi]
(Khúc ruột và miền nhớ thương - tác giả Nguyễn Khánh Toàn)

22/ Cho con tắm dưới mưa rào
Hồn quê gió nội lặn vào ngọn [măng]
Ngày mai lên tuổi trăng [rằm]
(Con xin đền lại chỗ nằm tháng ba - tác giả Dương Phượng Toại)

23/ Ngấn vàng đọng lại một [đêm]
Tàn đi là để thơm [miền] cỏ hoa
(Khúc cuối hoa sen - tác giả Dương Phượng Toại)

24/ Cuộc tình chỉ thoáng một [đêm]
Bỗng thành cổ tích tươi [miền] [nhân gian]
…
Vầng trăng chợt lộ thế [kia]
Chỉ riêng Chí nhặt được [về] [nhân gian]
(Thị Nở - tác giả Dương Phương Toại, bị lạc vận và lặp từ “nhân gian”)

25/Buồn như chưa nhớ đã [quên]
Câu thơ chết giữa hai [miền] lạ quen
Mồ ai đỏ mắt lửa [đèn]
Gọi hồn nhập xác trăm [đêm] thắp đầy.
(Buồn - tác giả Phạm Trung Dũng)

26/ Đông tàn mưa lạnh tái tê
Gió lùa hun hút, lê thê gọi [buồn]
Nảy mầm nụ nhức cành [non]
(Đợi xuân - tác giả Nguyễn An)

27/ Mong manh là sợi tơ [tình]
Buộc bao đảo đá tròng [trành]… ngẩn ngơ…
(Nhắn em - tác giả Nguyễn An)

28/ Từ đây đến đấy mấy ga
Mấy sông, mấy núi, mấy phà? Để [anh]
Qua bao thác? Vượt bao [ghềnh]
Cánh thơ anh chắp cho [tình] anh qua
(Gửi theo em - tác giả Nguyễn An)

29/ Thôi thì trời cứ sáng đi
Nằm mà không ngủ, nằm chi bực [mình]
Lạ thay thế thái nhân tình
Cứ lay đến thức, mặc [mình] cứ ru
(Thôi thì - tác giả Phạm Minh Trâm, mắc lỗi lặp vần, trùng từ “mình”)

Những lỗi khuyết điểm trên tuy chỉ bé như hạt sạn nhưng cũng làm người đọc thấy kém hay đi khá nhiều. Mong rằng ở những cuộc thi tiếp theo, các tác giả cần chú trọng hơn nữa những yêu cầu tối thiểu của thể thơ truyền thống này.

Chúc cuộc thi thơ Tổ quốc và Đạo pháp thành công tốt đẹp và lựa chọn được những bài thơ xuất sắc .

Trân trọng
Quách Trường Định

2/ Nguyễn Thị Minh Hồng:
Kính gửi BGK cuộc thi thơ TQVĐP!
Sau khi đọc hết các tác phẩm theo danh sách trên và bài Đôi điều nhận xét về bài dự thi vòng 2 của anh Đinh Thường, tôi chờ sự phản hồi. Nay, rất may có bạn yêu thơ: Huỳnh Văn Hứa và Quách Trường Định đã gửi lời góp ý tâm huyết tới BGK.

Ý kiến của tôi trùng với ý kiến bạn Quách Trường Định: LỖI NIÊM VẦN mắc rải rác ở các bài của nhiều tác giả ở vòng 2 là rất nhiều. Tôi không ghi lại nữa. Có lỗi không thể chấp nhận: VD: " Mong manh là sợi tơ tình
Buộc bao đảo đá tròng trành… ngẩn ngơ…( Nhắn em - Nguyễn An )
tình - trành - lục bát chấp nhận ư?
Hay: " Qua bao thác? Vượt bao ghềnh?
Cánh thơ anh chắp cho tình anh qua" ( Gửi theo em - Nguyễn An )
ghềnh - tình? - có thể cho là vần ư?. Còn nhiều lắm, bạn Quách Trường Định đã dẫn chứng.

Có bài có sự so sánh chưa đẹp: " Buồn như bãi rác giữa trua " ( Phạm Trung Dũng )...Tôi còn nhớ, khi viết về Từ Hy Thái Hậu, tác giả ( tôi quên tên ) viết: " ...chỉ có tâm hồn cao thượng mới cảm thấy cô đơn sâu sắc...". Câu thơ buồn này mất thẩm mỹ và phản cảm. Có thể, cảm thụ thơ mỗi người khác nhau, phụ thuộc năng khiếu đọc và viết, mong tác giả thông cảm và bỏ qua.

Nếu gạt ra những bài phạm luật ( đã đăng hay đã xuất bản, đã công khai trên internet trước khi gửi dự thi ) và phạm niêm vần nhiều ( chưa đạt tiêu chí về nghệ thuật dẫn đến chưa dạt tiêu chí nội dung, BGK nên chăng cân nhắc kỹ vòng Chung khảo?

Thơ lục bát được tôn vinh sẽ là những bài thơ hay, đẹp cả về nội dung và nghệ thuật: cảm xúc, tư tưởng, hình tượng thơ, hình ảnh, ngôn từ, niêm vần, nhạc điệu v.v...hàm chứa chức năng của thi ca: chân - thiện - mỹ.
Tôi tin BGK cùng bạn đọc sẽ " đãi cát tìm vàng " để cuộc thi vô tư chọn những bài xứng đáng được tôn vinh.
Chúc vòng 2 của cuộc thi để lại nhiều ấn tượng, và bài học tốt đẹp!

Trân trọng cám ơn BGK đã lắng nghe và thấu hiểu...vì sự tôn vinh thơ lục bát!

Nguyễn Thị Minh Hồng

Tình cờ tôi biết được cuộc thi LỤC BÁT TỔ QUỐC VÀ ĐẠO PHÁP LẦN THỨ 2. Là Là một người yêu thơ nên tối say mê đọc hết các tác phẩm của các tác giả lọt vào vòng sơ khảo.
Mỗi người mỗi vẻ, ai cũng viết rất hay rất tốt, nhưng ấn tượng nhất với tôi là Tác giả Lam Bình chùm thơ lục bát số 84.
Với ngòi bút linh hoạt, ảo diệu, ở hai bài đầu(CẢM MÙA, PHẬT TÂM) chị đã dẫn dắt người đọc đến những góc sâu tâm hồn với những triết lí sâu sắc của Đạo Phật. Tôi tâm đắc nhất bài thứ 3 (CHIỀU DU CƯ)
Bằng ngòi bút đầy trắc ẩn, Lam Bình đã vẽ nên một bức tranh khiến độc giả phải xúc động về số phận của những người còn đang sống cảnh du canh du cư.
Ngay ở khổ thơ đầu:

"Mặt trời ngã xuống nôi chiều
Hoàng hôn úa, rụng, cánh diều mồ côi
Gió ran rát, bỏng lưng đồi
Sim mua lúp xúp đứng ngồi ngác ngơ..."
Tôi đã hình dung ra ngay một vùng đồi đất khô cằn, khí hậu khắc nghiệt, những đứa trẻ nhem nhuốc, đứng ngồi không người chăm sóc trong cái nắng, gió "ran rát"
Ba khổ thơ tiếp theo, bằng những hình ảnh đối lập tác giả trăn trở xót xa về cuộc sống và tương lai mờ mịt của kiếp Du Cư:

"Bóng ngày thất thểu, vật vờ
Tiếng người thắc thỏm khát chờ hạt mưa
Du cư, lang bạt từ xưa
Đói cơm, thiếu chữ nên thừa bấp bênh

Nước khan, đời vẫn nổi nênh
Phận người neo với lênh đênh phận mùa
Trông Trời, Trời lại hay đùa
Nay cho lúa trổ, mai lùa thóc đi

Du cư, lạc ngàn thiên di
Vẹo xiêu xê dịch đến khi kiệt rừng?
Bao giờ thôi kiếp cầm chừng
Mùa no ấm hát lời mừng an cư?..."
Trong cuộc sống khá đầy đủ về vật chất ngày nay ở các thành thị,hỏi mấy ai có được sự cảm thông, cái nhìn nhân văn với những đồng bào còn sống du canh du cư như vậy?

Hai câu kết là những giọt nước mắt xót thương:

"… Trái chiều chín nẫu ưu tư
Mắt chiều xa ngái… buồn như mắt người!"
Một nỗi buồn sâu lắng, một dấu chấm than đầy xót xa, một câu hỏi lớn đến toàn xã hội
Đọc xong bài thơ Ta nhận thấy ở chị một tâm hồn giàu nhân ái, một ngòi bút tài tình và một nhân sinh quan sâu sắc.
Cảm ơn Lam Bình!

Gia Lai 05/08/2014
Nguyễn Ngọc Dũng

Ám ảnh với CHIỀU DU CƯ của tác giả Lam Bình (Hoàng Thị Mỹ Bình)

CHIỀU DU CƯ

Mặt trời ngã xuống nôi chiều
Hoàng hôn úa, rụng, cánh diều mồ côi
Gió ran rát, bỏng lưng đồi
Sim mua lúp xúp đứng ngồi ngác ngơ

Bóng ngày thất thểu, vật vờ
Tiếng người thắc thỏm khát chờ hạt mưa
Du cư, lang bạt từ xưa
Đói cơm, thiếu chữ nên thừa bấp bênh

Nước khan, đời vẫn nổi nênh
Phận người neo với lênh đênh phận mùa
Trông Trời, Trời lại hay đùa
Nay cho lúa trổ, mai lùa thóc đi

Du cư, lạc ngàn thiên di
Vẹo xiêu xê dịch đến khi kiệt rừng?
Bao giờ thôi kiếp cầm chừng
Mùa no ấm hát lời mừng an cư?

… Trái chiều chín nẫu ưu tư
Mắt chiều xa ngái… buồn như mắt người!
LAM BÌNH

Buổi chiều vốn là hình ảnh quen thuộc trong thơ ca, đặc biệt là thơ về đề tài nông thôn với tiếng chào hỏi râm ran của những bác thợ cầy sau một ngày làm việc, tiếng sáo mục đồng trên lưng trâu no tròn căng bụng, tiếng trẻ nô đùa trên bến sông dưới ánh hoàng hôn nhẹ buông hay dải khói lam chiều vấn vương bản nhỏ … Và sự yên ả, thanh bình là cảm xúc chủ đạo của những bức tranh quê ấy.
Nhưng “Chiều du cư” của Lam Bình lại rất khác và cảm xúc của tôi đọng lại sau khi đọc bài thơ chỉ có thể nói bằng hai từ “ám ảnh”, bắt đầu từ ngay cái tên của nó. Không phải là sự định vị không gian như một “chiều quê”, “chiều làng” quen thuộc…, cũng không đặt cụ thể trong khoảng thời gian thông thường giống với những “chiều thu”, “chiều hè” hay “chiều xuân” nào đó. “Chiều du cư” bắt đầu tạo nên một sự không ổn định mơ hồ về cả không gian và thời gian, như hình ảnh dự báo mở đầu cho một cuốn phim tư liệu sống động về cuộc sống gieo neo, nay đây mai đó của những thân phận đói nghèo, có lẽ là ở một vùng đất hoang sơ với những tộc người thiểu số.
Sau nét vẽ chỉ thoáng qua đã ẩn chứa nhiều ám gợi đó, hình ảnh “Mặt trời ngã xuống nôi chiều/Hoàng hôn úa, rụng, cánh diều mồ côi” tiếp tục mang đến rất nhiều liên tưởng qua cách dùng từ độc đáo của tác giả. Bằng các động từ “ngã”, “úa”, “rụng”, thiên nhiên - buổi chiều được nhân cách hóa như một thân phận người có hình hài, có hồn vía rất sống động, nhưng là sự sống động trong khung cảnh hoang liêu và dự báo nhiều nỗi buồn.
Mặc dù, trong toàn bài thơ không hề trực tiếp nhắc đến cảm xúc của tác giả, nhưng nỗi buồn đau đáu dường như đã toát ra từ con mắt quan sát tinh tế với rất nhiều chi tiết tưởng như miêu tả khách quan nhưng lại có rất nhiều sức gợi tiếp theo:
Gió ran rát, bỏng lưng đồi
Sim mua lúp xúp đứng ngồi ngác ngơ
Bóng ngày thất thểu, vật vờ
Tiếng người thắc thỏm khát chờ hạt mưa
Bằng thứ ngôn ngữ đậm tính hội họa, giàu sức gợi mở và liên tưởng, bức tranh thiên nhiên tiếp tục hiện ra và sự xuất hiện của con người không làm bớt đi sự buồn thảm, thê lương mà dường như càng tăng thêm một bậc. Và cái chủ thể “du cư” đậm tính dự báo hiện ra lần nữa ở đây, trong khổ thơ mang tính khái quát cao:
Du cư, lang bạt từ xưa
Đói cơm, thiếu chữ nên thừa bấp bênh
Nước khan, đời vẫn nổi nênh
Phận người neo với lênh đênh phận mùa
Tôi đặc biệt thích khổ thơ này. Dường như toàn cảnh cuộc sống của người dân thiểu số vùng đồi núi được gói gọn lại chỉ bằng 4 câu thơ xuất thần, với những hình ảnh đối lập đặt cạnh sát cạnh nhau. Đó là một cuộc sống lang thang, nay đây mai đó mà hành trang là cái đói, cái nghèo, cái dốt triền miên, là dịch bệnh và hủ tục như một lời nguyền treo lơ lửng trên đầu. Đó là một sự phụ thuộc vào thiên nhiên, vốn là đặc điểm của cuộc sống du canh du cư, mà ác nghiệt thay, thiên nhiên lại quá khắc nghiệt và cũng chấp chới, chênh vênh. Bài thơ nói về vùng cao, mà đọc khổ thơ này tôi lại liên tưởng đến một con thuyền rách nát, lênh đênh giữa vùng nước hoang sơ nhưng chất chứa bao sóng ngầm bên dưới. Thiên nhiên và con người bấu víu, chằng néo vào nhau để tồn tại, một sự tồn tại đầy bấp bênh, bất trắc.
Sự không ổn định tiếp tục được đẩy lên bằng hai câu thơ tiếp theo, mới nghe thì nhẹ nhàng như một lời kể thực tế:
Trông Trời, Trời lại hay đùa
Nay cho lúa trổ, mai lùa thóc đi
Tập tính của người nông dân, dù là ở vùng cao hay đồng bằng, miền biển cũng đều là “Trông trời, trông đất, trông mây”. Nhưng với những thân phận du canh du cư trong bài thơ này, thì cái mong ngóng ấy dường như có những lúc trở nên tuyệt vọng trước sự đỏng đảnh, trái tính trái nết của thiên nhiên, và trở thành một sự cam chịu, an phận trước một đối tượng siêu nhiên là Giàng (Trời). Hình ảnh “Nay cho lúa trổ, mai lùa thóc đi” là một chi tiết đắt, một lần nữa tạo nên sự liên tưởng đến chuỗi thời vụ long đong, bất ổn từ lúc chọc lỗ gieo hạt, mong chờ đợi cây lúa lên nhánh, trổ đòng và rồi có thể mất trắng sau một mùa nắng nung khô hạn. Tác giả sử dụng phép đối trong câu thơ “Nay cho lúa trổ, mai lùa thóc đi” rất hay và độc đáo. Cuộc mưu sinh vất vưởng và phụ thuộc một lần nữa hiện lên thật xót xa.
Ở phần đầu bài thơ, tuy tác giả ẩn mình nhưng tôi vẫn cảm nhận rất rõ sự cảm thông và tấm lòng trắc ẩn của người viết thông qua những nét khắc họa tinh tế và sinh động toàn cảnh cuộc sống của những thân phận du cư, thông qua một buổi chiều (và có lẽ khái niệm “chiều” cũng chỉ là một đại diện ước lệ). Thái độ ấy, đôi mắt nhân hậu ấy ở phần cuối bài thơ đã hiện lên rõ nét hơn, tuy người viết vẫn không hề trực tiếp thốt lên rằng “Tôi buồn” hay “tôi cảm thấy”… như một cách thông thường:
Du cư, lạc ngàn thiên di
Vẹo xiêu xê dịch đến khi kiệt rừng?
Bao giờ thôi kiếp cầm chừng
Mùa no ấm hát lời mừng an cư?
Chỉ bằng vào hai câu hỏi tu từ, một vấn đề lớn hơn đã được đặt ra, không chỉ gói gọn trong khuôn khổ của một buổi chiều, hay một nhóm người cá thể nào đó nữa. Xã hội ngày một đi lên, cùng với những chính sách của Nhà nước và tình cảm, tấm lòng của đồng bào miền xuôi, cuộc sống của người dân tộc thiểu số đã ngày một được cải thiện hơn. Nhưng rõ ràng là trong thực tế, những cảnh đời thiếu thốn đủ thứ, bấp bênh mọi bề của người dân miền núi, vùng cao vẫn là một nỗi đau hiện diện từng ngày, từng giờ. Đặc biệt là số phận của một số ít những tộc người vẫn còn tồn tại tập tục lạc hậu du canh, du cư, bên cạnh những vấn đề nổi cộm về an sinh, dân trí còn kéo theo những hệ lụy như tình trạng góp phần làm kiệt quệ tài nguyên rừng. Những câu hỏi để ngỏ, mở ra bao điều xót xa không chỉ của cá nhân một người. Sự ngậm ngùi, cảm thương lắng đọng lại trong hai câu kết, nặng trĩu ưu tư trong đôi mắt nhân gian đầy những nỗi ám ảnh đã đẩy lên tận cùng:
… Trái chiều chín nẫu ưu tư
Mắt chiều xa ngái… buồn như mắt người!
Thành công của bài thơ “Chiều du cư”, theo tôi trước hết là ở đề tài. Đi vào khai thác mảng đời sống xã hội, nhưng trong vô số những vấn đề rộng lớn và quen thuộc, tác giả Lam Bình đã “nhặt” ra một mảnh nhỏ những thân phận gieo neo nơi một vùng đất cằn khô quanh năm nắng hạn, với tập tục du canh du cư còn tồn tại, mà giữa bộn bề cuộc sống với biết bao những biến động thăng trầm, những thân phận ấy có thể đã nhiều lúc bị lãng quên, hay nép vào một nơi khuất nẻo.
Nhưng cái hay nhất của bài thơ lại là ở cách thể hiện đậm tính nghệ thuật. Chưa phải là người đọc và viết nhiều, nhưng theo nhìn nhận chủ quan của mình, tôi thấy làm thơ về đề tài xã hội tưởng dễ mà khó. Và điểm dễ thấy nhất, cũng là cái khó nhất mà một số bài thơ về đề tài này hay gặp phải, là sự bộc lộ chủ thể thơ một cách quá thật thà, đơn giản mà xao nhãng đi yếu tố nghệ thuật. Ở “Chiều du cư”, tôi thấy tác giả đã xử lý điều này khá nhuần nhuyễn. Vẫn là một vấn đề xã hội cụ thể, lại rất nhỏ bé và không mấy quen thuộc, tưởng như khó thể hiện, nhưng qua những câu thơ mềm mại, uyển chuyển, nó đã đến với tôi - nhẹ nhàng mà thấm thía như một thông điệp nhân văn sâu sắc. Vẫn là thể thơ lục bát truyền thống, nhưng sự dụng công trong sáng tác của tác giả, thể hiện ở vốn từ ngữ độc đáo và những hình ảnh thơ mới lạ, mang lại nhiều liên tưởng đã khiến cho “Chiều du cư” không lẫn với nhiều bài thơ khác. Để rồi từ sự dẫn dụ của ngôn ngữ có sức rung cảm lay động ấy, có một cuộc sống rất khác với những gì tôi quen thuộc đã đi vào ngõ ngách tâm hồn tôi, và ở lại như một sự ám ảnh khôn nguôi!

12h45, ngày 05/8/2014
Vũ Trọng Thái

CẢM TÁC
Hai mốt Tác giả,là nhiều
Đọc sáng, rồi lại đọc chiều hôm nay
Cố tìm, thấy mấy câu hay
Mừng cho vài bạn là tay thơ cừ!