Sáu mươi năm, họ đi bên nhau cho đến cuối cuộc đời, bây giờ còn lại một mình, bà Vũ Thị Thanh càng thương nhớ “Anh Lành”. Bà ngồi viết hồi ký “Ký ức người ở lại”…

Đã hơn 60 năm, người con gái xứ Thanh ấy vẫn giữ nguyên những kỷ niệm đẹp về mối tình đầu với chàng trai trẻ xứ Huế, nhà hoạt động cách mạng Tố Hữu. Họ đã là bạn đường, bạn đời của nhau cho đến khi nhà thơ “Tạm biệt cuộc đời yêu quý nhất”. Tố Hữu đã có lần tự nhận đó là một mối tình đẹp cả trong đời và trong thơ...

Vợ chồng nhà thơ Tố Hữu thời trẻ

Mối tình với “người trong mộng”

Bà Vũ Thị Thanh - phu nhân nhà thơ Tố Hữu tâm sự rằng từ khi gặp ông, bà cảm thấy hình như ông trời đã sắp đặt cho bà gặp được “người trong mộng”.

Bà sôi nổi và lịch lãm kể về những năm tháng cuộc đời: “Cách mạng đã đưa tôi đến với anh. Lúc ấy anh Tố Hữu đã là nhà thơ nổi tiếng với những vần thơ làm rạo rực con tim bao người, để từ đấy, bao nhiêu người dấn thân vào cách mạng. Anh còn rất trẻ. Mới 26 tuổi, anh đã là Bí thư tỉnh ủy Thanh Hóa. Tôi gặp anh qua các lớp chính trị mà anh là giảng viên hay qua các hội nghị mà anh tới dự với tư cách Bí thư tỉnh ủy. Nghe thầy giáo Lành (bí danh của Tố Hữu) giảng bài với tràn đầy nhiệt huyết như vậy làm sao khỏi xúc động cho được.. Cái chất giọng xứ Huế ấm trầm ấy tôi đã nghe quen từ hồi còn là nữ sinh Đồng Khánh ở Huế. Những lần tiếp xúc gặp gỡ này, càng làm tăng thêm lòng cảm mến của tôi với nhà thơ. Lắm khi tôi như người mất hồn từ sau khi gặp anh. Thâm tâm tôi được yêu anh là tôi đã gặp được người trong mộng của mình.

Tuy nhiên lúc ấy lòng tôi canh cánh một điều: Anh đang được một người con gái trẻ đẹp đem lòng yêu mến và tôi thì không muốn làm người thứ ba... Khi đã đánh tiếng qua mấy chị bạn cùng công tác ở Tỉnh ủy Thanh Hóa, anh nhắn với tôi là muốn ngỏ lời yêu tôi. Thế rồi, lúc chỉ có hai người, tôi đã lựa lời hỏi thật anh là đã có ai chưa. Anh thành thật: “Có một người yêu tôi nhưng đó là tình yêu một phía”. Tôi tin anh bởi anh đã là một cán bộ cao cấp, vả lại tôi tin vào anh như tin vào Đảng...

Năm 1947 anh cho biết, Trung ương điều anh lên Việt Bắc phụ trách công tác văn hóa. Anh ngỏ ý muốn cưới tôi và đưa tôi theo cùng anh. Lúc này tôi mới 19 tuổi đầu, đang muốn bay nhảy tham gia công tác đoàn thể. Có lẽ sợ tôi trì hoãn hay từ chối, anh khẩn khoản: Thanh ơi! Hãy lên Việt Bắc cùng anh! Tôi đứng trước sự lựa chọn khó khăn. Nhưng tình huống bắt buộc, tôi quyết định đi theo tiếng gọi trái tim. Nhưng mẹ tôi đâu đã ưng cho tôi lấy anh. Bà không thể thuận cho tôi lấy một người xa lạ quê quán tận đẩu tận đâu, rồi thì dòng tộc chưa biết ra sao. Anh lại đang ốm yếu nhiều do tù đày kham khổ... Cuối cùng vì tôi, mẹ tôi đã đồng ý. Một đám cưới đơn sơ được tổ chức ở làng Đại Tài, huyện Hoằng Hóa. Hôn lễ không có trang hoàng gì, gia đình làm vài mâm cơm mời họ hàng và một số cán bộ từ tỉnh về dự. Đám cưới chúng tôi có anh Đặng Thai Mai, đại diện UBND tỉnh, anh Đặng Việt Châu, đại diện Ủy ban kháng chiến, anh Bùi Đạt, chủ nhiệm Việt Minh... Chị Nghiên, tỉnh ủy viên cho tôi cái áo dài lụa xanh mặc làm áo cưới. Mẹ tôi cho đôi áo lụa cánh nâu gọi là cho con gái lấy chồng...

Chị Thanh Hoa (bìa trái), con gái ông bà Tố Hữu trong ngày
cắt băng khai trương Nhà Lưu niệm Tố Hữu

Tháng Bảy mưa Ngâu, chú rể đạp xe từ tỉnh về ngã ướt hết áo quần... Đám cưới chúng tôi chỉ có đại diện chính quyền. Chủ tịch Ủy ban nhân dân hỏi anh và tôi có đồng ý lấy nhau không... Không giấy giá thú, hoàn cảnh kháng chiến mà!

Cách mạng và duyên số đã cho chúng tôi gặp nhau. Gần sáu mươi năm là bạn đời chung thủy của anh, ba mươi năm là cán bộ dưới quyền anh, tôi hiểu cốt cách thi nhân của anh sâu đậm trong cuộc đời đôi lứa, cả trong những tình cảm lớn lao khác...

Chín năm lấy nhau chưa có con, ngỡ rằng hết hy vọng về con cái. Nhưng rồi sau đó từ năm 1956 chúng tôi đẻ đứa con gái đầu đặt tên là Thanh Hoa. Hoa ra đời mang niềm hạnh phúc lớn lao được anh ấy vô cùng yêu quý cưng chiều. Hai đứa sau gồm một trai một gái nữa...”

Đẹp trong đời, đẹp cả trong thơ

Sáu mươi năm, họ đi bên nhau cho đến cuối cuộc đời, bây giờ còn lại một mình, bà Vũ Thị Thanh càng thương nhớ “Anh Lành” nhà thơ và là nhà cách mạng cho đến tận phút chót đời mình. Nhớ thương ông, bà ngồi viết hồi ký. Cuốn hồi ký ấy bà đặt tên Ký ức người ở lại. Chỉ cái tên sách thôi cũng đã gây xúc động khi biết rằng bà viết về ký ức của mình những năm tháng cách mạng, chiến tranh và hòa bình... Nhưng phải chăng thương nhớ người đi mà ngay cái đầu đề đã thấy nối lòng kẻ trước người sau. Tình yêu ấy lãng mạn và thủy chung đến quá chừng...

Bà Vũ Thị Thanh tại Lễ khai trương Nhà lưu niệm Tố Hữu

Chào xuân đẹp! Có gì vui đấy
 Hỡi em yêu? Mà má em đỏ dậy
Như buổi đầu hò hẹn, say mê
Anh nắm tay em, sôi nổi, vụng về
Mà nói vậy: “Trái tim anh đó
Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ:
Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều
Phần cho thơ, và phần để em yêu...”

- Xin hỏi thật bác, thi sĩ đôi khi thả hồn bát ngát vào tình yêu cho thơ bay bổng, thăng hoa. Bác có bao giờ thấy nhà thơ có khoảng trời riêng...

Bà cười vui bảo: “Làm sao cấm được trái tim thi sĩ. Có những phút xao lòng với nghệ sĩ thì là chuyện bình thường. Nhưng anh Tố Hữu chỉ rung động với những tâm hồn đồng cảm đồng điệu, với người yêu thơ anh mà thôi. Nhưng anh không sa đà... Anh ấy là người chung thủy, mực thước, bởi trọng trách, bởi tính cách... tuy cũng có lúc anh làm tôi hờn ghen chút ít. Rằng tôi gì thì gì cũng là “chút phận đàn bà.../ Ghen tuông thì cũng người ta thường tình”. Bà cười rồi kể: Bài Một tiếng đờn là bài thơ anh làm lành với tôi. Nhưng đọc vẫn thấy cái mạch chung trong nỗi riêng tư... Em ơi nghe đó trong đêm lạnh/Đằm thắm bên em một tiếng đờn...

- Có bao nhiêu bài thơ dành tặng cho bác ? Tôi hỏi

- Tôi biết riêng tặng tôi, anh có chín bài. Trong một lần tiễn tôi đi công tác, anh đã viết:

Mưa rơi dầm lá cọ
Mái tóc em ướt rồi
Đôi má em bừng đỏ
Muốn hôn quá... mà thôi.
Sợ mình em xấu hổ
Cầm hai bàn tay nhỏ
Xa nhau chẳng muốn rời.

Còn nhiều bài khác anh viết trong một tình cảm chung, tình cảm lớn lao về đất nước, trong đó có phần nhỏ cho... tôi thì phải. Mà nói vậy, trái tim anh đó/ Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ/ Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều... Anh từng viết như vậy trong Bài ca Xuân 61, còn gì!

Chia tay tôi, phu nhân nhà thơ còn đọc cho tôi nghe bài thơ cuối của ông, bài Tạm biệt: Tạm biệt cuộc đời yêu quý nhất/ Còn mấy vần thơ một nắm tro/ Thơ gửi bạn đường tro bón đất/ Sống là cho chết cũng là cho... Vâng! Cả cuộc đời ấy, từ khi mới thiếu niên Tố Hữu đã là một tài năng thơ và một nhà cách mạng trẻ tuổi. Đóng góp của ông cho cách mạng thật lớn lao. Ông là hiện tượng thơ ca đặc biệt. “Hiện tượng Tố Hữu” trong cách mạng và thơ ca Việt Nam...

Và chuyện tình của Tố Hữu, quả là một chuyện tình đẹp một cách lãng mạn bởi họ đã cùng nhau đi suốt chặng đường yêu qua bao nhiêu đoạn trường sóng gió của cuộc đời, qua bao chặng đường gian khổ của cách mạng, của những ngày chiến tranh khốc liệt và cả những ngày hòa bình đầu tiên đất nước qua muôn vàn gian khó...

Tâm Linh

(Nguồn: TT&VH)