XA LẠ
Vì sao lại thế em ơi
Hình như thầy đã một thời dạy em
Vì sao ánh mắt em nhìn
Như người xa lạ gặp trên xe tàu?
Thầy trò xưa đã nghiêng đầu
Trên trang sách mới ánh màu phượng bay
Nhớ xưa em vẫn chào thầy
Nụ cười tươi nở thắm đầy niềm tin
Nhớ xưa ánh mắt em nhìn
Từng như tia nắng dịu êm tim thầy.
Thời gian… màu tóc thầy thay
Còn em, đâu nét thơ ngây thuở nào?
Hình như em có niềm đau
Ước mơ ngày ấy tan vào thời gian
Hay là đời lắm lo toan
Làm bao kỷ niệm héo tàn trong em?
Hay là em mãi bước lên
Trường xưa lớp cũ lỡ quên nhớ về?
Thì em ơi, cứ đi đi!
Cầu cho thuyền ấy ngày kia đến bờ.
Giữa ngày em thoả ước mơ
Bên chùm hoa tặng, có thơ của thầy.
Đặng Hiển
Trong cuộc đời dạy học của mỗi người thầy đều có những niềm vui nỗi buồn gắn với kỷ niệm. Nhà giáo Đặng Hiển còn nói tới một nỗi đau “Xa lạ” bằng 22 câu lục bát dự thi trên báo Giáo dục & Thời đại (1998). Đó là nỗi đau thầm lặng của người thầy trước sự xuống cấp về mặt đạo đức của một học sinh: khi gặp thầy giáo cũ không chào, làm ngơ như một kẻ xa lạ, dù đó chỉ là một hiện tượng cá biệt. Thầy đã ngỡ ngàng nhận ra người học sinh cũ, như vừa quen vừa lạ:
Vì sao lại thế em ơi
Hình như thầy đã một thời dạy em
Vì sao ánh mắt em nhìn
Như người xa lạ gặp trên xe tàu?
Người ta thường ví người dạy học như người lái đò chở khách qua sông, khách có người quên, người nhớ cũng là lẽ thường tình. Còn người thầy bao giờ cũng nhớ về những học sinh ở hai dạng: học giỏi xuất sắc và những học sinh cá biệt. Điều đáng nói ở đây là người học trò cũ khi còn học với thầy không phải là một học sinh hư. Trong ký ức của thầy vẫn in đậm nét về những kỷ niệm đẹp với người học trò xưa, rất hiền và ngoan ấy:
Thầy trò xưa đã nghiêng đầu
Trên trang sách mới ánh màu phượng bay
Nhớ xưa em vẫn chào thầy
Nụ cười tươi nở thắm đầy niềm tin
Nhớ xưa ánh mắt em nhìn
Từng như tia nắng dịu êm tim thầy.
Thầy nhớ rất rõ từ nụ cười đến ánh mắt của em, chỉ có điều thầy không gọi tên ra thôi. Chính em là niềm an ủi, niềm tự hào của thầy một thuở. Nếu như ở bốn câu thơ đầu điệp từ “vì sao” như những câu hỏi tu từ xoáy sâu vào tâm can người đọc hiện tại, thì bốn câu tiếp tác giả điệp lại “nhớ xưa” đưa ta về quá khứ làm sống lại những ấn tượng đẹp của tình thầy trò xưa. Và tiếp theo lại là những giả định, những dấu chấm lửng, chấm hỏi, đưa ta từ cõi mơ tốt đẹp ở quá khứ trở về với thực tại chua xót:
Thời gian… màu tóc thầy thay
Còn em, đâu nét thơ ngây thuở nào?
Hình như em có niềm đau
Ước mơ ngày ấy tan vào thời gian
Hay là đời lắm lo toan
Làm bao kỷ niệm héo tàn trong em?
Thầy ngỡ ngàng trước người học trò “xa lạ” và cứ cố tìm một lời giải đáp ở những từ “hình như”, “hay là”, “hay là” v.v… để đổ lỗi cho thời gian hay cho cuộc đời bạc bẽo? Đó là lý do khách quan ư? Và thầy cũng không loại trừ điều “xa lạ” ấy có lý do chủ quan ở chính người học trò:
Hay là em mãi bước lên
Trường xưa lớp cũ lỡ quên nhớ về?
Những câu thơ như chính lời nói, lời tự hỏi lòng mình trong cuộc đời dạy học, và liệu thầy có lỗi gì trong chuyện này không? Rõ ràng thầy chưa khẳng định, mà chỉ đặt ra câu hỏi về con đường công danh mà người học trò kia đang hãnh tiến. Còn với trường, với lớp, với thầy và bạn, có lẽ em chỉ “lỡ quên” mà thôi, chứ chưa hẳn em đã quên? “Lỡ quên” là cách nói để biện hộ cho một thiếu sót không chủ ý. Đã “lỡ quên” thì vẫn có thể thời cơ để sửa chữa. Song trong tâm tưởng của thầy vẫn có hơn một lần vị tha cho đứa học trò cá biệt ấy. Thầy vẫn động viên, vẫn cầu chúc cho bước đường công danh của em toại nguyện:
Thì em ơi, cứ đi đi!
Cầu cho thuyền ấy ngày kia đến bờ
Giữa ngày em thỏa ước mơ
Bên chùm hoa tặng có thơ của thầy.
Hai tiếng “đi đi”! là một lời động viên ư? Đó còn là một lời đuổi khéo, như muốn nhổ đi một cái gai trước mắt. Em bước lên bậc thang danh vọng như thuyền kia cập bến, em sẽ thoả ước mơ, sẽ sống trong ánh hào quang với những lời tung hô, với muôn màu hoa tặng. Và em sẽ nhận được một món quà đặc biệt trong ngày vui ấy: đó là bài thơ “Xa lạ” của thầy.
Nỗi đau thầm lặng của thầy ở đầu bài thơ bị dồn nén và tới câu kết bật ra như một lời chúc tụng vừa mỉa mai chua chát kiểu của Tam nguyên Yên Đổ, vừa đầy lòng nhân ái vị tha, vừa làm thổn thức bao trái tim nhà giáo và học sinh. Ta như thấy hiện lên cái cười ruồi, mang chất uy-mua của thầy, làm ta nghĩ tới cái lắc đầu xót xa cho nhân tình thế thái, trước những băng hoại về sự xuống cấp đạo đức trong một bộ phận học sinh. Bài thơ như một lời kể tâm tình mà có sức vang xa, gợi lớn. Chỉ có những người thầy nặng lòng với sự nghiệp “trồng người” mới có được những vần thơ toả sáng như thế.
Lê Xuân
Điện thoại: 0947.615119
Email: xuanbot@gmail.com
Lê Ngũ Nam Phong - namphonglenguw.w.w.google.com.vn - 01234563713 - Trường THCS Mỹ Lợi A Cái Bè Tiền Giang
(Ngày 09/12/2011 15:11:02)
Twitter
Google
Yahoo
Facebook
Gửi cho bạn bè