NGANG QUA MÙA HẠ
Nắng lật tung những luống cày
Và tơi tả đất và say mặt người
Ta vàng một cõi rong chơi
Giật mình kí ức bời bời hạ xa
Một đau đáu ngọn gió qua,
Một trăn trở bước đời ta đi về
Một đời Mẹ với đồng quê
Một đời Cha mãi vỗ về tình con.
Ta chinh phục núi thon von
Giơ tay hứng giọt mất còn thiên thu.
12/5/2011
Lê Bá Duy
Với tôi, bài thơ Ngang qua mùa hạ… của Lê Bá Duy là một bài thơ khó. Có thể, các quý vị sẽ cho là tôi dùng sai từ cũng nên. Vì thông thường người ta chỉ bảo là: Đề toán khó, đề văn khó…chứ chẳng ai lại bảo một bài thơ khó như tôi bao giờ! Nhưng xin thề là tôi đã nói chính xác cái cảm nhận của mình, khi lần đầu tiên tôi đọc bài thơ này. Và sau khi đọc lại nhiều lần thì đúng là khó thật, chứ không phải là cảm giác nữa.
Bây giờ, tôi xin phép được giãi bầy với quý vị về cái khó của tôi, khi cảm nhận bài thơ này để mọi người cùng chia sẻ. Trước tiên tôi nói về tên của bài thơ. Chỉ với tiêu đề: Ngang qua mùa hạ… đã lập tức làm tôi lúng túng về nhận thức. Trong thế giới của chúng ta, thời gian luôn vận động. Một năm qua bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Thông thường, con người và vạn vật phải cùng song hành với thời gian, không gì có thể đi sau, hoặc đi trước thời gian cả. Nhưng tên của bài thơ này là một ngoại lệ. Vì nó không song hành cùng thời gian…mà đi Ngang qua mùa hạ! Nếu cứ từ khái niệm: Ngang qua…thì nhất định phải hiểu là tác giả đã neo bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông lại, tựạ như những vùng đất và đi ngang qua chúng, như ta đi ngang qua Đà nẵng, ngang qua Quảng nam, ngang qua Quãng Ngãi, ngang qua Bình Định… vậy. Đó là điều trên cả… phi thường…dẫn đến…phi lí. Nhưng nó lại hiện hữu lừ lừ trước mắt tôi đây: Ngang qua mùa hạ! Thầy Lê Bá Duy này làm khó mình quá! Không làm sao mà hiểu ngay được. Bực hết cả mình. Đó là cái khó thứ nhất của tôi. Các vị tiền nhân có dạy: Đầu có xuôi, đuôi mới lọt…Nghĩa là mở đầu mà thuận lợi thì mọi cái về sau sẽ dễ dàng và trót lọt. Nhưng trong trường hợp này thì với tôi là: Đầu không…lọt…lắm! Tức mình vì cái không lọt ấy mà tôi trí chết đọc đi, đọc lại bài thơ này đến mấy lần liền:
Nắng lật tung những luống cày
Và tơi tả đất và say mặt ngườ
Ta vàng một cõi rong chơi
Giật mình kí ức bời bời hạ xa.
Những chữ mà tôi đã tô đậm trên kia chính là những cú đấm mà tôi phải đỡ ngay từ khổ thơ đầu tiên. Tôi nhớ là đã đọc ở đâu đấy, các nhà phê bình văn học đã nói rằng: Thơ chỉ là để thưởng thức thôi, chứ đừng cố hiểu cặn kẽ chúng. Nhưng chỉ là người phàm, nên tôi cứ cố muốn biết những điều tác giả đang giấu trong những câu thơ của mình. Nhìn xuôi về cuối bài, tôi thấy tác giả đề ngày viết bài thơ là ngày 12 tháng 5 năm 2011. Đó là mùa hạ năm ngoái. Một cơn gió mát thoảng qua nỗi bức bối của tôi. Phải, bài thơ này có xuất phát điểm từ một thực tế, từ một mùa hạ trần gian, chứ không phải một mùa hạ trong tưởng tượng.Tháng năm, tháng sáu vùng Bắc bộ quê tôi nắng lắm. Cứ như Lão Khoa * đã tả trong thơ thời còn là Thần đồng thiếu nhi thì rất chi là sợ: Nước như ai nấu, chết cả cá cờ. Cua ngoi lên bờ, Mẹ em xuống cấy… Còn mùa hạ mà Lê Bá Duy đã gặp cũng chẳng kém cạnh chút nào:
Nắng lật tung những luống cày
Và tơi tả đất và say mặt người.
Là người sinh ra trên những luống cày, tôi hiểu đến tận cùng nỗi nhọc nhằn khổ ải, của ông bà cha mẹ và những người nông dân nước Việt yêu dấu của tôi phải chịu đựng. Tôi đã chứng kiến biết bao lần những luống cày do cha tôi lật lên, được nắng, được gió mùa hạ dần dần đốt khô, cứng như mảnh sành…và mọi người gọi chúng là ruộng ải. Để có được những kết quả ban đầu ấy, những cánh đồng mùa hạ đã hút hết bao sức lực của những người nông dân chân lấm tay bùn. Thân xác họ tả tơi, quay quắt vì ruộng đồng giữa ngút ngàn nắng hạ. Giữa bức tranh tả thực sống động ấy, hai câu thơ tiếp theo y hệt những nốt lặng đột ngột xuất hiện trong một đoạn nhạc sôi động. Làm cho không gian như chùng xuống:
Ta vàng một cõi rong chơi
Giật mình kí ức bời bời hạ xa.
Ta vàng một cõi rong chơi… từ vàng… lại giáng cho tôi một đòn choáng váng! Tôi không thể hiểu ngay được nó. Tôi âm thầm nghĩ ngợi. Trước tiên tôi nghĩ về những cây vàng SJC hiện đang bán trong các tiệm vàng, giá lên đến gần bốn mươi sáu triệu đồng. Nhưng tôi vội gạt phắt những cây vàng ấy đi. Thời buổi này (và có lẽ ở mọi thời đại) phần lớn các nhà thơ luôn gắn liền với sự thanh bạch…chứ không đi với cái màu vàng có giá mấy chục triệu đồng một lượng kia. Vậy cái từ vàng kia nghĩa là gì? Lại một lần nữa Lê Bá Duy đẩy tôi vào ngõ cụt. Biết có nghĩ mãi thì cũng chẳng hiểu gì, tôi bỏ bài thơ đi ra ngoài cho thoáng. Xung quanh nhà tôi, những dãy bằng lăng đang thì thào trong gió. Chúng đã làm tròn bổn phận trong mùa hạ huy hoàng là dâng hiến cho đời vô vàn những chùm hoa tím lãng mạn. Bây giờ chúng có thể im lặng suy tư chờ đến mùa hạ năm sau.Tôi đi chầm chậm dưới tán lá, miên man nghĩ về màu tím bằng lăng và màu vàng trong thơ Lê Bá Duy. Có cái gì đó mơ hồ như một ngón tay gõ nhẹ trên vai, tôi đưa tay lên và nhận được một cánh lá bằng lăng vừa đậu xuống. Một cánh lá vàng mọng, y hệt cánh lá phong vàng huyền hoặc của mùa thu xứ trời Tây xa lắc trong tâm tưởng tôi. Ngắm cái màu vàng mộng mị của cánh lá trên tay, tôi liên tưởng đến màu vàng mà Lê Bá Duy đã viết: Ta vàng một cõi rong chơi…Hình như tôi đã bắt đầu giải mã được màu vàng ấy! Phải chăng màu vàng ấy chính là cõi mộng vàng khát khao đi tìm và chinh phục cái đẹp, cái vĩ đại, cái cao cả giữa cuộc đời trong trái tim thi nhân? Trong công cuộc tìm kiếm ngỡ như vô tận ấy, bất ngờ thi nhân đã gặp lại mùa hạ với cái nắng cháy trời cháy đất giữa trần gian, làm trái tim mộng du bừng tỉnh: Giật mình kí ức bời bời hạ xa… Khi hạ cánh xuống đời sống thực tại, người thi sỹ lãng tử lập tức trở về với những kỉ niệm quê hương, với mẹ cha và với chính bản thân mình. Qúa khứ tuôn chảy như dòng thác bất tận:
Một đau đáu ngọn gió qua
Một trăn trở bước đời ta đi về
Một đời Mẹ với đồng quê
Một đời Cha mãi vỗ về tình con.
Cái đẹp, cái cao cả, cái vĩ đại… mà bấy lâu thi nhân mải mê tìm kiếm cứ bặt âm vô tín giữa cõi mù khơi, thì lại bất ngờ hiện hữu long lanh tỏa sáng ngay nơi chôn nhau, cắt rốn của mình. Âý là những ngọn gió mát lành của quê hương ru ta mỗi chiều nắng hạ, là những lối mòn nho nhỏ nâng những bước chân ta từ thuở ấu thơ chập chững, là những giọt mồ hôi mẹ cha đổ trên những cánh đồng sớm tối, cho ta những hạt cơm thơm dẻo mỗi ngày. Và trên hết thảy là tình yêu thương nồng ấm bao la của mẹ cha vỗ về ta trong suốt cả cuộc đời. Thi nhân đã Ngộ ra những điều lớn lao ngay trong những điều nhỏ nhoi đơn giản trên quê hương và tự ngẫm về những khát vọng huyễn hoặc của mình:
Ta chinh phục núi thon von
Giơ tay hứng giọt mất còn thiên thu
Phải, những ước mơ, khát vọng chinh phục những chân trời mới, những đỉnh núi cao luôn luôn là động lực tốt đẹp nâng đôi cánh cho tuổi trẻ bay lên. Song, tất cả phải bắt nguồn và bắt đầu ngay chính trên mảnh đất ta chào đời và lớn dậy. Nơi ấy chính là sợi dây huyền diệu giữ cho ta và cho ta bay lên lên chín tầng cao lấp lánh giải Ngân hà. Không bao giờ chúng ta được phép lãng quên nơi đó.
Với tôi Ngang qua mùa Hạ… của Lê Bá Duy vẫn mãi là bài thơ khó. Nhưng tôi thích bài thơ ấy. Nó như một cái vỗ vai thân ái, làm giật mình, thức tỉnh những trái tim lãng tử mộng du đang lang thang trên thế gian này, trong đó có thể có cả tác giả và tôi cũng nên.Tôi sẽ nhớ mãi cái hình ảnh lạ: Ta chinh phục núi thon von… mà anh đã tạo ra. Hai từ: Thon von…cứ nhắc tôi nhớ đến hình ảnh những rặng núi răng cưa nhọn hoắt, mờ xa phía chân trời nơi quê tôi. Tuổi thơ của tôi đã mắc kẹt trên những đỉnh núi ấy. Bởi lúc đó tôi ước mơ mình có thể bước những bước thật dài, từ đỉnh núi này, sang đỉnh núi kia, tựa bước qua những hòn gạch mà Cha tôi xếp làm lối đi xuống cầu ao vậy. Hão huyền, nhưng thật lãng mạn …phải không các quý vị.
* Lão Khoa…Nhà thơ Trần Đăng Khoa.
Huế 13/9/2012
Hoàng Thảo Chi
nguyễn Xuân Ngọc - nguyenxuanngoc661939@gmail.com - 01677225720 - Hiệp Sơn, Kinh Môn, Hải Dương
(Ngày 27/10/2013 7:35:32)
Twitter
Google
Yahoo
Facebook
Gửi cho bạn bè