Thơ lục bát và thơ Song thất lục bát là hai thể thơ của dân tộc Việt
I. CÁCH LÀM THƠ LỤC BÁT
Thơ lục bát có nguồn gốc lâu đời, là một thể thơ dân tộc ta, thơ lục bát bao gồm có thể từ hai câu trở lên. Trong đó thì cứ hai câu ghép lại thành một cặp câu. Các cặp câu gồm có một câu 6 tiếng (câu lục) và một câu 8 tiếng (câu bát), và xen kẽ cứ câu lục là câu bát rồi đến cặp câu khác. Thơ lục bát tuân thủ luật về thanh và vần rất nghiêm ngặt, vì vậy tìm hiểu thơ lục bát là tìm hiểu về luật và vần của nó. Luật về thanh giúp cho câu thơ trở nên hài hoà. Các vần chính là hình thức kết dính các câu thơ lại với nhau.
A - Luật thanh trong thơ lục bát
Thơ lục bát có 2 câu chuẩn là câu lục và câu bát, cũng như thơ Đường luật, nó tuân thủ quy tắc nhất, tam, ngũ bất luận, nhị, tứ, lục phân minh. Nghĩa là các tiếng thứ 1,3,5 trong câu có thể tự do về thanh, nhưng các tiếng thứ 2,4,6 thì phải theo luật chặt chẽ. Luật như sau:
Câu lục: theo thứ tự tiếng thứ 2-4-6 là Bằng (B) - Trắc (T) - Bằng
Câu bát: theo thứ tự tiếng thứ 2-4-6-8 là B-T-B-B
Ví dụ:
Nửa đêm qua huyện Nghi Xuân B - T - B
Bâng khuâng nhớ cụ, thương thân nàng Kiều B-T-B-B
Thế nhưng đôi khi có thể tự do về tiếng thứ hai của câu lục hay câu bát, có thể biến nó thành thanh trắc. Hoặc là câu lục giữ nguyên mà câu bát thì lại theo thứ tự T-B-T-B những câu thơ thế này ta gọi là lục bát biến thể.
Ví dụ:
Có sáo thì sáo nước trong T-T-B
Đừng sáo nước đục đau lòng cò con T-T-B-B
hay:
Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non T-B-T-B
B - Cách gieo vần trong thơ lục bát
Thơ lục bát cí cách gieo vần khác với các thơ khác. Có nhiều vần được gieo trong thơ nhiều câu chứ không phải là một vần, điều này tạo cho thiw lụch bát tính linh hoạt về vần.
Cách gieo vần: Tiếng thứ 6 của câu lục vần với tiếng thứ sáu của câu bát kế nó. Và tiếng thứ tám câu bát đó lại vần với tiếng thứ sáu của câu lục kế tiếp. Ví dụ (những từ in nghiêng hay đậm là vần với nhau):
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Trong thể thơ lục bát biến thể vẫn gieo vần như vậy, nhưng trường hợp câu bát của cặp câu có thanh là t-b-t-b thì tiếng thứ sáu câu lục trên nó vần với tiếng thứ tư của câu đó.
Ví dụ:
Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.
Tiểu đối trong thơ lục bát:
Đó là đối thanh trong hai tiếng thứ 6 (hoặc thứ 4) cảu câu bát với tiếng thứ 8 câu đó. Nếu tiếng này mang thanh huyền thì tiếng kia bắt buộc là thanh ngang và ngược lại.
Ví dụ:
Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.
Cách ngắt nhịp trong thơ lục bát:
Thơ lục bát thông thường ngắt nhịp chẵn, là nhịp 2/2/2, nhưng đôi khi để nhấn mạnh nên người ta đổi thành nhịp lẻ đó là nhịp 3/3. Nhịp thơ giúp người đọc và người nghe cảm nhận được thơ một cách chính xác hơn.
II. CÁCH LÀM THƠ SONG THẤT LỤC BÁT
Câu thất 2: các tiếng 3-5-7 theo thứ tự là B-T-B
Các tiếng 1-2-4-6 tự do về thanh.
Ví dụ:
Lòng này gửi gió đông có tiện T-B-T
Nghìn vàng xin gửi đến non yên B-T-B
Về cách gieo vần cũng khác các thể thơ khác. Các thể thơ khác chỉ gieo vần ở thanh bằng, nhưng thơ song thất lục bát gieo vần ở cả tiếng thanh trắc và thanh bằng.
Tiếng thứ 7 của câu thất 1 thanh trắc vần với tiếng thứ 5 thanh trắc của câu thất 2. Tiếng thứ 7 của câu thất 2 thanh bằng vần với tiếng thứ 6 câu lục kế.
Ví dụ:
Lòng này gửi gió đông có tiện
Nghìn vàng xin gửi đến non Yên
Non Yên dù chẳng tới miền
Nhớ chàng đằng đẳng đường lên bằng trời.
Trong bài thơ có nhiều câu thơ song thất lục bát thì để nối hai nhóm câu lại về vần thì ta lấy tiếng thứ 8 thanh bằng của câu bát vần với tiếng thứ 5 thanh bằng của câu thất 1 kế tiếp.
Ví dụ:
Lòng này gửi gió đông có tiện
Nghìn vàng xin gửi đến non Yên
Non Yên dù chẳng tới miền
Nhớ chàng đằng đẳng đường lên bằng trời
Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu...
Cách ngắt nhịp trong 2 câu thất của thơ này là nhịp lẻ, tức là nhịp 3/4 hay là 2/1/4.
(Sưu tầm)
 nguyễn thị hồng oanh - hongoanhpr@gmail.com - 0949613115 - phú riềng bình phước
(Ngày 10/04/2019 16:50:23)
Hướng dẩn rõ ràng cụ thể dể hiểu .cảm ơn chủ nhiệm trang đã chia sẻ Bùi ngọc hải - Haj 25061959 @ gmail.com - 0928941709 - Bình minh kim son Ninh Bình
(Ngày 28/12/2018 21:18:29)
Bài viết rất có ích cho mọi người tham khảo Nguyễn Phan Bảo Ngọc - baongoc2406@gmail.com - 0913589500 - Trung Phước 1- Huyện Nông Sơn- Tỉnh Quảng Nam
(Ngày 18/12/2018 17:58:38)
Cần viết nhiều thêm nữa, giải thích nhiều hơn để người đọc hiểu rõ. Xong ạ Đặng Ngọc Đắc - dangngocdacttbdct@gmail.com - 0975129446 - Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Phù Mỹ tỉnh Bình Định
(Ngày 09/10/2018 10:17:03)
Xin chân thành cảm ơn người viết đã bồi đắp cho tôi trí thức. Nguyễn Duy Khoa - koiluongthien@gmail.com - 0979926951 - 48 hoa sứ p7 quận phú nhuận
(Ngày 09/08/2018 11:05:00)
Hồi đó tập tành làm thơ Trần Thị Mỹ Dung - hoalinhlan30@gmail.com - 0932178459 - Đà Nẵng
(Ngày 11/07/2018 10:43:40)
Tôi chỉ mới tập tành viết nên được đọc bài trên tôi thấy rất ý nghĩa. Mai Tuấn Giang - phambangbang10x@gmail.com - 0948312786 - Liên Hải Trực Ninh Nam Định
(Ngày 02/05/2018 22:31:08)
Trẻ em sáng tạo tương lai Lê Hùng - lehunglehung71@yahoo.com - 0942100800 - 852 Nguyễn Trãi, F14, Q5
(Ngày 23/04/2018 9:37:57)
Rất hay , để lại kiến thức Văn Chương cho thế hệ Việt Nam mai sau Phạm Trần Tuyết Nhi - Ngocthaopham277@gmail.com - 0975868512 - Ấp Bến Xắn - xã Phước Thiền - huyện Nhơn Trạch - tỉnh Đồng Nai
(Ngày 09/03/2018 16:15:00)
Nội dung rất hay và hoàn chỉnh. Mình rất mong bạn sẽ ra thêm nhiều tác phẩm. Nguyễn thị anh thư - Nguyenthithuy05021980@gmail.com - 01684962785 - Xóm thái lộc.xã nghi thái .huyện nghi lộc .tỉnh nghệ an
(Ngày 14/12/2017 19:12:06)
Bạn có thể làm một bài thơ luc bát được ko Võ Nguyễn Quỳnh Như - Nhu2005 - 01644064635 - 578\11
(Ngày 21/11/2017 22:43:49)
Chiều chiều ra sân sau nhà. nguyễn thanh đài - thanhdai1505@gmail.com - 01274552472 - lạc tánh tánh linh bình thuận
(Ngày 14/11/2017 18:49:10)
Rất hay, nhờ học theo chỉ dẩn mà tôi làm được thơ lục bát Vũ Hồng Sơn - ksvuhongson@gmail.com - 01229345586 - 362 Phan Đăng Lưu Kiến An Hải Phòng
(Ngày 13/08/2017 13:45:01)
Bài viết trên rất hữu ích đối với những người yêu thơ muốn tìm hiểu luật thơ để làm cho hay. Cám ơn! Nguyễn Đông Sơn - dongson1955@gmail.com - 0944485241 - Số 151, dãy 4, khu dãn dân tổ 19D, ngách 34/153 phố Vĩnh Tuy, P. VT, HBT
(Ngày 14/10/2016 19:27:55)
Định Nghĩa Nhà Thơ (thơ) Younglee Nhân - nhankutenhat@gmail.com - 0902 690 818 - 17 Lạc Long Quân .Q11.. TPHCM
(Ngày 02/09/2016 14:28:59)
những bài thơ stlb và LB đều do người VN làm , và đó là hình tượng lời nói của dân tộc,không nên vây mượn ( các vần gieo) hơn nữa chúng ta là những lớp sau, với kiến thức cao khi hòa nhập với thơ, thì nên tạo cho mình một bài thơ đầy nốt nhạc thăng trầm, chứ đừng học vẹt ( dùng thuật chơi thơ và kết hợp) Nguyễn thành tâm - 01885706691 - 0933635166 - long an
(Ngày 30/07/2016 21:00:41)
Chiều buồn xuống cạnh dòng sông Lam khoi - Lamkhoi1998@gmail.com - 0976417026 - P.3.8 TPHCM
(Ngày 21/07/2016 3:37:26)
Nãy giờ xem cũng khá lâu nguyễn thành hòa - anhyeupetrinh@gmail.com - 01682777093 - sông cầu phú yên
(Ngày 09/03/2016 11:47:52)
Mới vào chẳn biết làm thơ hà quang thảo - thành dinh xương giang bắc giang - 01688353320 - thaoquangha@GMAIL.com
(Ngày 17/02/2016 5:59:15)
thơ tôi học mót đã lâu. Đinh Hùnh Vương - huongvuong@gmail.com - 01627374867 - Tân thành,Tân Châu,Tây Ninh
(Ngày 08/04/2015 11:13:25)
đời tôi cũng thích làm thơ Thị Thực Nguyễn - ThiThucNguyen.@ - 0909002506 - Binh Tan,TP Hồ Chí Minh
(Ngày 18/01/2015 10:14:52)
Mình yêu thơ,nhưng chưa am hiểu cách làm thơ xin cản ơn sự chỉ dẫn. Hoàng Trung Lập - ht.lap@dungcucat.com.vn - 0913500459 - Hà nội
(Ngày 02/08/2014 12:18:29)
Theo luật của thơ lục bát là câu lục, câu bát, tiếng thứ 2-4-6 là B-T-B, nhưng trong ca dao có những câu lục câu bát tiếng thứ 2 lại là Trắc. Vậy có phải là thơ lục bát bất chính luận và cũng được chấp nhận không. Nguyên Đức Kỳ - duc ky.nguyen9196@gmail.com - 0912429849 - Tổ 13 b Lương Khánh Thiện, Phủ Lý, Hà Nam
(Ngày 05/07/2014 16:17:11)
Tôi cám ơn ban biên tập đã cho chúng tôi cơ hội học làm thơ mà trước tiên là hiểu về luật bằng, trắc, và cách gieo vần trong thơ lục bát cũng như song thất lục bát. Kính mong được học nhiều hơn nữa mai hoàng phương - codonhoangtu93@gmail.com - 0908025092 - tân dũng,tân hà,tân châu,tây ninh
(Ngày 22/08/2013 22:15:15)
Trong thơ lục bát có nhiều câu rất khó gieo vần vậy xin hỏi gieo vần thế nào để người đọc dể hiểu hơn le thi sau - nguaconmituot@gmail.com - 0979951962 - tp hai phong
(Ngày 10/06/2013 22:40:51)
bài viết hay, dễ hiểu, nội dung và ý nghĩa sâu sắc Phạm Thị Thu Phương - haphuong_171089@yahoo.com - 01692256564 - Vũng Tàu
(Ngày 08/03/2013 17:27:47)
Với những người học làm thơ thì việc đưa những câu thơ cổ ra để phân tích rất khó cảm nhận. Ngao Du - Ngoan Đồng - hdangquochung@yahoo.com.vn - 0838399774 - 62 Lâm Văn Bền
(Ngày 27/06/2012 18:48:22)
Đọc qua quả thât là hay lebinhbc - lebinhbc@gmail.com - 0988972364 - đài PSPT Quán tre-Q.12 - Tp. HCM
(Ngày 09/11/2011 15:11:50)
thân chào bạn! nguyen lam anh - co be kieu kyyahoo.com - 01257144086 - cau xe hung thuan trang bang tay ninh
(Ngày 30/04/2011 11:14:20 AM)
xin cam on chuong trinh da giup toi hieu them ve cach lam tho luc bat.
Phạm văn Bằng - phamvanbang36@yahoo.com - 0988198770 - 39 Đường Bắc Hải P15 Q10 TPHCM
(Ngày 19/03/2011 10:54:36 PM)
Xin chân thành cám ơn Ban biên tâp,đã giúp tôi hiểu hơn về thơ .Những diễn giải dễ hiểu.Tôi cũng đang tập tành làm thơ,kính mong Chương trình giúp đỡ.Xin chân thành cám ơn.Chúc Chương trình nhiều sức khỏe,và cống hiến nhiều hơn nữa cho ban đọc.Kính chào
Nuyễn Quý Vượng - pokemondoremon_23@yahoo.com - 33812595 - Hà nội
(Ngày 9/12/2010 09:12:59 PM)
Em cảm thấy nó rất hay dễ hiểu mà hiểu rõ được cách gieo vần và làm tiểu đối cho bài thơ hay hơn. Em mong có nhiều bản còn hay hơn thế này nhiều người khác con đọc nhiều hơn nữa vũ văn giang - - 01656224750 - 207 khuất duy tiến,thanh xuân hà nội
(Ngày 10/09/2010 06:25:05 PM)
bài viết rất rõ ràng, dễ hiểu.em muốn gửi mấy bài thơ em viết được không,thực ra mỗi người cũng có thể viết thơ, nhưng làm thếnào để viết moọt bài thơ có hệ thống thì là cả 1vấn đề. sau khi đọc xong bài viết này em đã hình dung được cách gieo vầ một bài thơ lục bát như thé nào. thank những người thầy không biết mặt.cảm ơn vì đã giúp những người như em
Sam Truong - - 0854090133 - 2/5F duong 106
(Ngày 6/12/2009 06:24:05 PM)
Can lam may bai mau de cac ban khac tham khao |
Twitter
Google
Yahoo
Facebook
Gửi cho bạn bè