Nghé Nhát
Nhớ ngày theo bước chân cha
Vực con nghé nhát đi qua đường mòn.
Gọi nghé, vì nó còn non
Cha bảo: Nó nhát, nên con chớ gần!
Dịu dàng gọi nó vài lần…
Ngờ đâu “Nghé Nhát” lại dần thành tên!
Trong Nam giặc dã chưa yên
Tổ Quốc kêu gọi khắp miền quê hương.
Chia tay, cha phải lên đường
Nghé Nhát ở lại nông trường kéo xe.
Có lần thấy họ cầm que
Đánh con Nghé Nhát mà nghe nhói lòng!
Nơi xa cha có biết không ?
Cứ nhìn Nghé Nhát là lòng nhớ cha !
Đất nước rợp bóng cờ hoa
Các bác về hết, sao cha chưa về ?...
Tiếc thay! Cha chẳng thể về
Mà xem Nghé Nhát lặc lè nữa đâu!
Hôm nay nghé đã thành trâu
Còn đây Nghé Nhát mà đâu thấy người !!!
Xuân Cường
Trong chương trình thi thơ Tết Nguyên Tiêu “Mừng Đảng - Mừng Xuân Tân Mão” do CLB thơ Hoa Ban – TT Tân Uyên (Huyện Tân Uyên - Lai Châu) tổ chức vào đêm rằm tháng giêng, mười hai tác giả đã mang về cho đêm thơ hơn hai chục bài thơ tâm huyết nhất của mình và đã đem lại cho đêm Nguyên Tiêu một không khí vui tươi, lãng mạn thật sự. Trong hơn hai chục bài thơ ấy, có bài thơ mang tên “Nghé nhát” của tác giả Xuân Cường, đã được BGK trao giải nhất.
Mới đọc qua, bài thơ có vẻ đơn giản vì nó được tác giả thể hiện bằng thể thơ lục bát truyền thống và cái tên giản dị với hai từ “Nghé Nhát”. Nhưng khi đã đọc qua thì chúng ta nhất định sẽ phải đọc lại, bởi hình như đằng sau những con chữ kia ẩn chứa một tấm lòng, đau đáu một hoài niệm nào đó ?!
Với cách vào đầu tự nhiên, bằng ngôn từ mộc mạc, tác giả viết:
Nhớ ngày theo bước chân cha
Vực con nghé nhát đi qua đường mòn.
Gọi nghé, vì nó còn non
Cha bảo: Nó nhát, nên con chớ gần!
Dịu dàng gọi nó vài lần…
Ngờ đâu “Nghé Nhát” lại dần thành tên!
Đó là kỷ niệm đẹp của tác giả về người cha thân yêu của mình trong những ngày ấu thơ. Một con nghé có tính nhút nhát, được một người công nhân hiền lành, chất phác thuần vực để bắt đầu vào khuôn phép, đó là kéo xe giúp ích cho con người. Và người cha muốn truyền cho con trai cái đức tính thuần hậu của mình “Dịu dàng gọi nó vài lần”. Thế rồi “Nghé Nhát” đã thành tên riêng của con trâu non nhút nhát ấy.
Nhưng, những ngày bình yên bên cha không còn nữa vì:
Trong Nam giặc dã chưa yên
Tổ Quốc kêu gọi khắp miền quê hương.
Chia tay, cha phải lên đường
Nghé Nhát ở lại nông trường kéo xe.
Lên đường bảo vệ Tổ Quốc khi mà Nam Bắc còn chia hai miền là một hành động, một việc làm rất đỗi bình thường của những người con trai, con gái Việt Nam thời bấy giờ, khi đất nước kêu gọi “Xẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mỹ”. Người cha thân yêu của tác giả đã khoác ba lô vào Nam chiến đấu. Còn con “Nghé Nhát” - Công cụ sản xuất của tập thể nên được bàn giao cho người khác quản lý. Nhưng những người khác ấy không có đức tính hiền lành thuần hậu như người cha của tác giả. Vì vậy nên mới có chuyện:
Có lần thấy họ cầm que
Đánh con Nghé Nhát mà nghe nhói lòng!
Thực ra, trong cuộc sống, việc dùng roi vọt để đánh trâu bò cũng khá phổ biến và cũng không có gì đáng chê trách lắm. Nhưng ở đây, tác giả thấy họ làm khác lời cha đã dạy bảo mình. Và sâu xa hơn, đánh con Nghé Nhát là động tới kỷ niệm đẹp của tác giả với người cha đang đi chiến đấu xa nhà. Vì vậy mà tác giả tỏ thái độ bất bình.
Nhìn về phương Nam khói lửa khi ấy, tác giả nhắn nhủ tới người cha thân yêu của mình bằng tình cảm da diết:
Nơi xa cha có biết không?
Cứ nhìn Nghé Nhát là lòng nhớ cha!
Rồi một ngày kia, đất nước sạch bóng thù xâm lược, non sông vang khúc khải hoàn. Những người lính đã hoàn thành vẻ vang nhiệm vụ thiêng liêng, đó là bảo vệ Tổ Quốc, họ dần trở lại quê hương. Vậy mà hình bóng người cha thân yêu của tác giả vẫn còn ở phương nào? Tác giả đã phân vân đặt câu hỏi:
Đất nước rợp bóng cờ hoa
Các bác về hết, sao cha chưa về?...
Rồi sự thật phũ phàng, một mất mát không gì bù đắp được đã đến với tác giả và gia đình, đó là tấm giấy báo tử và tin tức về sự hy sinh của người cha. Ông đã mãi mãi nằm lại chiến trường vì độc lập tự do của cả dân tộc.
Trong khi đó từng ngày, từng ngày, Nghé Nhát đã trưởng thành và vẫn hiện diện cần cù với công việc kéo xe của mình. Tác giả như muốn khoe với cha mình về sự tiến bộ của Nghé Nhát. Nhưng lại ngậm ngùi, tiếc nuối:
Tiếc thay! Cha chẳng thể về
Mà xem Nghé Nhát lặc lè nữa đâu!
Để rồi tác giả kết thúc bài thơ khá đột ngột, bất ngờ mà thú vị, mang đậm chiều sâu triết lý nhân sinh:
Hôm nay nghé đã thành trâu
Còn đây Nghé Nhát mà đâu thấy người!!!
Rõ ràng, ban đầu đọc bài thơ, ta tưởng như không có gì để bàn luận nhiều, bởi đó chỉ là chuyện về một con Nghé Nhát. Vậy mà ẩn chứa bên trong là cả một tấm lòng, cả một miền ký ức, hoài niệm thuở ấu thơ trong sáng của người con về người cha kính yêu đã hy sinh vì hồn thiêng sông núi.
Thông qua hình tượng Nghé Nhát, với vẻn vẹn hai chục câu thơ lục bát, tác giả Xuân Cường đã cho chúng ta thấy được sự nhớ thương vô hạn người cha hiền lành, đôn hậu của mình. Ngay trong đoạn đầu, hình ảnh của ông luôn hiển hiện bên con Nghé Nhát. Sau đó là sự thương nhớ khi ông xa vắng. Rồi tiếp đến là sự thắc thỏm, chờ đợi. Cuối cùng là sự đau xót, chấp nhận sự thật: Người cha đã mãi mãi không trở về. Có điều, lúc nào hình ảnh người cha cũng song hành cùng Nghé Nhát. Vì vậy, khi tác giả viết: “Hôm nay nghé đã thành trâu/ Còn đây Nghé Nhát mà đâu thấy người!!!” thì lòng người đọc như thắt đau! Xuân Cường đã nói được nhiều hơn những điều anh đã viết.
Có thể nói “Nghé Nhát” là một bài thơ về đề tài chiến tranh và nỗi đau mất mát do chiến tranh. Đó là đề tài không mới, nhưng được tác giả đưa ra một cách khéo léo nên dễ chấp nhận. Thể thơ lục bát truyền thống, đã được tác giả sử dụng vần điệu khá nhuyễn và suôn sẻ nên càng dễ đi vào lòng người.
Bài thơ “Nghé Nhát” như những giọt nước mắt của tác giả khóc cha, những giọt nước mắt chảy về miền ký ức!
“Nghé Nhát” thành công chính bởi cái tình của tác giả đã gửi gắm cả vào bài thơ một câu chuyện đầy hoài niệm và xúc cảm./.
Thanh Phương